In a village there once lived two men who had the same name. They were both called Claus. One of them had four horses, but the other had only one; so to distinguish them, people called the owner of the four horses, "Great Claus," and he who had only one, "Little Claus." Now we shall hear what happened to them, for this is a true story.
Through the whole week, Little Claus was obliged to plough for Great Claus, and lend him his one horse; and once a week, on a Sunday, Great Claus lent him all his four horses. Then how Little Claus would smack his whip over all five horses, they were as good as his own on that one day. The sun shone brightly, and the church bells were ringing merrily as the people passed by, dressed in their best clothes, with their prayer-books under their arms. They were going to hear the clergyman preach. They looked at Little Claus ploughing with his five horses, and he was so proud that he smacked his whip, and said, "Gee-up, my five horses."
"You must not say that," said Big Claus; "for only one of them belongs to you."
But Little Claus soon forgot what he ought to say, and when any one passed he would call out, "Gee-up, my five horses!"
"Now I must beg you not to say that again," said Big Claus; "for if you do, I shall hit your horse on the head, so that he will drop dead on the spot, and there will be an end of him."
"I promise you I will not say it any more," said the other; but as soon as people came by, nodding to him, and wishing him "Good day," he became so pleased, and thought how grand it looked to have five horses ploughing in his field, that he cried out again, "Gee-up, all my horses!"
"I'll gee-up your horses for you," said Big Claus; and seizing a hammer, he struck the one horse of Little Claus on the head, and he fell dead instantly.
"Oh, now I have no horse at all," said Little Claus, weeping. But after a while he took off the dead horse's skin, and hung the hide to dry in the wind. Then he put the dry skin into a bag, and, placing it over his shoulder, went out into the next town to sell the horse's skin.
He had a very long way to go, and had to pass through a dark, gloomy forest. Presently a storm arose, and he lost his way, and before he discovered the right path, evening came on, and it was still a long way to the town, and too far to return home before night.
Near the road stood a large farmhouse. The shutters outside the windows were closed, but lights shone through the crevices at the top. "I might get permission to stay here for the night," thought Little Claus; so he went up to the door and knocked.
The farmer's wife opened the door; but when she heard what he wanted, she told him to go away, as her husband would not allow her to admit strangers.
"Then I shall be obliged to lie out here," said Little Claus to himself, as the farmer's wife shut the door in his face.
Near to the farmhouse stood a large haystack, and between it and the house was a small shed, with a thatched roof.
"I can lie up there," said Little Claus, as he saw the roof; "it will make a famous bed, but I hope the stork will not fly down and bite my legs;" for on it stood a living stork, whose nest was in the roof.
So Little Claus climbed to the roof of the shed, and while he turned himself to get comfortable, he discovered that the wooden shutters, which were closed, did not reach to the tops of the windows of the farmhouse, so that he could see into a room, in which a large table was laid out with wine, roast meat, and a splendid fish. The farmer's wife and the sexton were sitting at the table together; and she filled his glass, and helped him plenteously to fish, which appeared to be his favorite dish.
"If I could only get some, too," thought Little Claus; and then, as he stretched his neck towards the window he spied a large, beautiful pie,– indeed they had a glorious feast before them.
At this moment he heard some one riding down the road, towards the farmhouse. It was the farmer returning home.
He was a good man, but still he had a very strange prejudice,– he could not bear the sight of a sexton. If one appeared before him, he would put himself in a terrible rage. In consequence of this dislike, the sexton had gone to visit the farmer's wife during her husband's absence from home, and the good woman had placed before him the best she had in the house to eat. When she heard the farmer coming she was frightened, and begged the sexton to hide himself in a large empty chest that stood in the room. He did so, for he knew her husband could not endure the sight of a sexton. The woman then quickly put away the wine, and hid all the rest of the nice things in the oven; for if her husband had seen them he would have asked what they were brought out for.
"Oh, dear," sighed Little Claus from the top of the shed, as he saw all the good things disappear.
"Is any one up there?" asked the farmer, looking up and discovering Little Claus. "Why are you lying up there? Come down, and come into the house with me."
So Little Claus came down and told the farmer how he had lost his way and begged for a night's lodging.
"All right," said the farmer; "but we must have something to eat first."
The woman received them both very kindly, laid the cloth on a large table, and placed before them a dish of porridge. The farmer was very hungry, and ate his porridge with a good appetite, but Little Claus could not help thinking of the nice roast meat, fish and pies, which he knew were in the oven.
Under the table, at his feet, lay the sack containing the horse's skin, which he intended to sell at the next town. Now Little Claus did not relish the porridge at all, so he trod with his foot on the sack under the table, and the dry skin squeaked quite loud.
"Hush!" said Little Claus to his sack, at the same time treading upon it again, till it squeaked louder than before.
"Hallo! what have you got in your sack!" asked the farmer.
"Oh, it is a conjuror," said Little Claus; "and he says we need not eat porridge, for he has conjured the oven full of roast meat, fish, and pie."
"Wonderful!" cried the farmer, starting up and opening the oven door; and there lay all the nice things hidden by the farmer's wife, but which he supposed had been conjured there by the wizard under the table. The woman dared not say anything; so she placed the things before them, and they both ate of the fish, the meat, and the pastry. Then Little Claus trod again upon his sack, and it squeaked as before.
"What does he say now?" asked the farmer.
"He says," replied Little Claus, "that there are three bottles of wine for us, standing in the corner, by the oven." So the woman was obliged to bring out the wine also, which she had hidden, and the farmer drank it till he became quite merry. He would have liked such a conjuror as Little Claus carried in his sack.
"Could he conjure up the evil one?" asked the farmer. "I should like to see him now, while I am so merry."
"Oh, yes!" replied Little Claus, "my conjuror can do anything I ask him,– can you not?" he asked, treading at the same time on the sack till it squeaked. "Do you hear? he answers 'Yes,' but he fears that we shall not like to look at him."
"Oh, I am not afraid. What will he be like?"
"Well, he is very much like a sexton."
"Ha!" said the farmer, "then he must be ugly. Do you know I cannot endure the sight of a sexton. However, that doesn't matter, I shall know who it is; so I shall not mind. Now then, I have got up my courage, but don't let him come too near me."
"Stop, I must ask the conjuror," said Little Claus; so he trod on the bag, and stooped his ear down to listen.
"What does he say?"
"He says that you must go and open that large chest which stands in the corner, and you will see the evil one crouching down inside; but you must hold the lid firmly, that he may not slip out."
"Will you come and help me hold it?" said the farmer, going towards the chest in which his wife had hidden the sexton, who now lay inside, very much frightened.
The farmer opened the lid a very little way, and peeped in. "Oh," cried he, springing backwards, "I saw him, and he is exactly like our sexton. How dreadful it is!"
So after that he was obliged to drink again, and they sat and drank till far into the night.
"You must sell your conjuror to me," said the farmer; "ask as much as you like, I will pay it; indeed I would give you directly a whole bushel of gold."
"No, indeed, I cannot," said Little Claus; "only think how much profit I could make out of this conjuror."
"But I should like to have him," said the fanner, still continuing his entreaties.
"Well," said Little Claus at length, "you have been so good as to give me a night's lodging, I will not refuse you; you shall have the conjuror for a bushel of money, but I will have quite full measure."
"So you shall," said the farmer; "but you must take away the chest as well. I would not have it in the house another hour; there is no knowing if he may not be still there."
So Little Claus gave the farmer the sack containing the dried horse's skin, and received in exchange a bushel of money– full measure. The farmer also gave him a wheelbarrow on which to carry away the chest and the gold.
"Farewell," said Little Claus, as he went off with his money and the great chest, in which the sexton lay still concealed.
On one side of the forest was a broad, deep river, the water flowed so rapidly that very few were able to swim against the stream. A new bridge had lately been built across it, and in the middle of this bridge Little Claus stopped, and said, loud enough to be heard by the sexton, "Now what shall I do with this stupid chest; it is as heavy as if it were full of stones: I shall be tired if I roll it any farther, so I may as well throw it in the river; if it swims after me to my house, well and good, and if not, it will not much matter."
So he seized the chest in his hand and lifted it up a little, as if he were going to throw it into the water.
"No, leave it alone," cried the sexton from within the chest; "let me out first."
"Oh," exclaimed Little Claus, pretending to be frightened, "he is in there still, is he? I must throw him into the river, that he may be drowned."
"Oh, no; oh, no," cried the sexton; "I will give you a whole bushel full of money if you will let me go."
"Why, that is another matter," said Little Claus, opening the chest. The sexton crept out, pushed the empty chest into the water, and went to his house, then he measured out a whole bushel full of gold for Little Claus, who had already received one from the farmer, so that now he had a barrow full.
"I have been well paid for my horse," said he to himself when he reached home, entered his own room, and emptied all his money into a heap on the floor. "How vexed Great Claus will be when he finds out how rich I have become all through my one horse; but I shall not tell him exactly how it all happened."
Then he sent a boy to Great Claus to borrow a bushel measure.
"What can he want it for?" thought Great Claus; so he smeared the bottom of the measure with tar, that some of whatever was put into it might stick there and remain. And so it happened; for when the measure returned, three new silver florins were sticking to it.
"What does this mean?" said Great Claus; so he ran off directly to Little Claus, and asked, "Where did you get so much money?"
"Oh, for my horse's skin, I sold it yesterday."
"It was certainly well paid for then," said Great Claus; and he ran home to his house, seized a hatchet, and knocked all his four horses on the head, flayed off their skins, and took them to the town to sell.
"Skins, skins, who'll buy skins?" he cried, as he went through the streets.
All the shoemakers and tanners came running, and asked how much he wanted for them.
"A bushel of money, for each," replied Great Claus.
"Are you mad?" they all cried; "do you think we have money to spend by the bushel?"
"Skins, skins," he cried again, "who'll buy skins?" but to all who inquired the price, his answer was, "a bushel of money."
"He is making fools of us," said they all; then the shoemakers took their straps, and the tanners their leather aprons, and began to beat Great Claus.
"Skins, skins!" they cried, mocking him; "yes, we'll mark your skin for you, till it is black and blue." - "Out of the town with him," said they. And Great Claus was obliged to run as fast as he could, he had never before been so thoroughly beaten.
"Ah," said he, as he came to his house; "Little Claus shall pay me for this; I will beat him to death."
Meanwhile the old grandmother of Little Claus died. She had been cross, unkind, and really spiteful to him; but he was very sorry, and took the dead woman and laid her in his warm bed to see if he could bring her to life again. There he determined that she should lie the whole night, while he seated himself in a chair in a corner of the room as he had often done before.
During the night, as he sat there, the door opened, and in came Great Claus with a hatchet. He knew well where Little Claus's bed stood; so he went right up to it, and struck the old grandmother on the head. thinking it must be Little Claus.
"There," cried he, "now you cannot make a fool of me again;" and then he went home.
"That is a very wicked man," thought Little Claus; "he meant to kill me. It is a good thing for my old grandmother that she was already dead, or he would have taken her life."
Then he dressed his old grandmother in her best clothes, borrowed a horse of his neighbor, and harnessed it to a cart. Then he placed the old woman on the back seat, so that she might not fall out as he drove, and rode away through the wood. By sunrise they reached a large inn, where Little Claus stopped and went to get something to eat.
The landlord was a rich man, and a good man too; but as passionate as if he had been made of pepper and snuff.
"Good morning," said he to Little Claus; "you are come betimes to-day."
"Yes," said Little Claus; "I am going to the town with my old grandmother; she is sitting at the back of the wagon, but I cannot bring her into the room. Will you take her a glass of mead? but you must speak very loud, for she cannot hear well."
"Yes, certainly I will," replied the landlord; and, pouring out a glass of mead, he carried it out to the dead grandmother, who sat upright in the cart.
"Here is a glass of mead from your grandson," said the landlord. The dead woman did not answer a word, but sat quite still.
"Do you not hear?" cried the landlord as loud as he could; "here is a glass of mead from your grandson."
Again and again he bawled it out, but as she did not stir he flew into a passion, and threw the glass of mead in her face; it struck her on the nose, and she fell backwards out of the cart, for she was only seated there, not tied in.
"Hallo!" cried Little Claus, rushing out of the door, and seizing hold of the landlord by the throat; "you have killed my grandmother; see, here is a great hole in her forehead."
"Oh, how unfortunate," said the landlord, wringing his hands. "This all comes of my fiery temper. Dear Little Claus, I will give you a bushel of money; I will bury your grandmother as if she were my own; only keep silent, or else they will cut off my head, and that would be disagreeable."
So it happened that Little Claus received another bushel of money, and the landlord buried his old grandmother as if she had been his own.
When Little Claus reached home again, he immediately sent a boy to Great Claus, requesting him to lend him a bushel measure.
"How is this?" thought Great Claus; "did I not kill him? I must go and see for myself." So he went to Little Claus, and took the bushel measure with him.
"How did you get all this money?" asked Great Claus, staring with wide open eyes at his neighbor's treasures.
"You killed my grandmother instead of me," said Little Claus; "so I have sold her for a bushel of money."
"That is a good price at all events," said Great Claus. So he went home, took a hatchet, and killed his old grandmother with one blow. Then he placed her on a cart, and drove into the town to the apothecary, and asked him if he would buy a dead body.
"Whose is it, and where did you get it?" asked the apothecary.
"It is my grandmother," he replied; "I killed her with a blow, that I might get a bushel of money for her."
"Heaven preserve us!" cried the apothecary, "you are out of your mind. Don't say such things, or you will lose your head." And then he talked to him seriously about the wicked deed he had done, and told him that such a wicked man would surely be punished. Great Claus got so frightened that he rushed out of the surgery, jumped into the cart, whipped up his horses, and drove home quickly. The apothecary and all the people thought him mad, and let him drive where he liked.
"You shall pay for this," said Great Claus, as soon as he got into the highroad, "that you shall, Little Claus." So as soon as he reached home he took the largest sack he could find and went over to Little Claus. "You have played me another trick," said he. "First, I killed all my horses, and then my old grandmother, and it is all your fault; but you shall not make a fool of me any more." So he laid hold of Little Claus round the body, and pushed him into the sack, which he took on his shoulders, saying, "Now I'm going to drown you in the river."
He had a long way to go before he reached the river, and Little Claus was not a very light weight to carry. The road led by the church, and as they passed he could hear the organ playing and the people singing beautifully. Great Claus put down the sack close to the church-door, and thought he might as well go in and hear a psalm before he went any farther. Little Claus could not possibly get out of the sack, and all the people were in church; so in he went.
"Oh dear, oh dear," sighed Little Claus in the sack, as he turned and twisted about; but he found he could not loosen the string with which it was tied. Presently an old cattle driver, with snowy hair, passed by, carrying a large staff in his hand, with which he drove a large herd of cows and oxen before him. They stumbled against the sack in which lay Little Claus, and turned it over.
"Oh dear," sighed Little Claus, "I am very young, yet I am soon going to heaven."
"And I, poor fellow," said the drover, "I who am so old already, cannot get there."
"Open the sack," cried Little Claus; "creep into it instead of me, and you will soon be there."
"With all my heart," replied the drover, opening the sack, from which sprung Little Claus as quickly as possible.
"Will you take care of my cattle?" said the old man, as he crept into the bag. "Yes," said Little Claus, and he tied up the sack, and then walked off with all the cows and oxen.
When Great Claus came out of church, he took up the sack, and placed it on his shoulders. It appeared to have become lighter, for the old drover was not half so heavy as Little Claus. "How light he seems now," said he. "Ah, it is because I have been to a church." So he walked on to the river, which was deep and broad, and threw the sack containing the old drover into the water, believing it to be Little Claus. "There you may lie!" he exclaimed; "you will play me no more tricks now."
Then he turned to go home, but when he came to a place where two roads crossed, there was Little Claus driving the cattle.
"How is this?" said Great Claus. "Did I not drown you just now?"
"Yes," said Little Claus; "you threw me into the river about half an hour ago."
"But wherever did you get all these fine beasts?" asked Great Claus.
"These beasts are sea-cattle," replied Little Claus. "I'll tell you the whole story, and thank you for drowning me; I am above you now, I am really very rich. I was frightened, to be sure, while I lay tied up in the sack, and the wind whistled in my ears when you threw me into the river from the bridge, and I sank to the bottom immediately; but I did not hurt myself, for I fell upon beautifully soft grass which grows down there; and in a moment, the sack opened, and the sweetest little maiden came towards me. She had snow-white robes, and a wreath of green leaves on her wet hair. She took me by the hand, and said, 'So you are come, Little Claus, and here are some cattle for you to begin with. About a mile farther on the road, there is another herd for you.' Then I saw that the river formed a great highway for the people who live in the sea. They were walking and driving here and there from the sea to the land at the, spot where the river terminates. The bed of the river was covered with the loveliest flowers and sweet fresh grass. The fish swam past me as rapidly as the birds do here in the air. How handsome all the people were, and what fine cattle were grazing on the hills and in the valleys!"
"But why did you come up again," said Great Claus, "if it was all so beautiful down there? I should not have done so?"
"Well," said Little Claus, "it was good policy on my part; you heard me say just now that I was told by the sea-maiden to go a mile farther on the road, and I should find a whole herd of cattle. By the road she meant the river, for she could not travel any other way; but I knew the winding of the river, and how it bends, sometimes to the right and sometimes to the left, and it seemed a long way, so I chose a shorter one; and, by coming up to the land, and then driving across the fields back again to the river, I shall save half a mile, and get all my cattle more quickly."
"What a lucky fellow you are!" exclaimed Great Claus. "Do you think I should get any sea-cattle if I went down to the bottom of the river?"
"Yes, I think so," said Little Claus; "but I cannot carry you there in a sack, you are too heavy. However if you will go there first, and then creep into a sack, I will throw you in with the greatest pleasure."
"Thank you," said Great Claus; "but remember, if I do not get any sea-cattle down there I shall come up again and give you a good thrashing."
"No, now, don't be too fierce about it!" said Little Claus, as they walked on towards the river. When they approached it, the cattle, who were very thirsty, saw the stream, and ran down to drink.
"See what a hurry they are in," said Little Claus, "they are longing to get down again,"
"Come, help me, make haste," said Great Claus; "or you'll get beaten." So he crept into a large sack, which had been lying across the back of one of the oxen. "Put in a stone," said Great Claus, "or I may not sink."
"Oh, there's not much fear of that," he replied; still he put a large stone into the bag, and then tied it tightly, and gave it a push. "Plump!" In went Great Claus, and immediately sank to the bottom of the river.
"I'm afraid he will not find any cattle," said Little Claus, and then he drove his own beasts homewards.
In een dorp woonden eens twee mensen die allebei dezelfde naam hadden: ze heetten allebei Claus, maar de een had vier paarden en de ander had er maar één. Om ze uit elkaar te kunnen houden, noemden de mensen de man die vier paarden had, grote Claus en de man die maar één paard had, kleine Claus. En nu gaan we horen hoe het die twee verging, want dat is een waar verhaal!
De hele week moest kleine Claus ploegen voor grote Claus en hem zijn enige paard lenen. Daarna hielp grote Claus hem dan weer met alle vier zijn paarden, maar niet vaker dan één keer in de week, en wel op zondag. Hopsa! Wat liet kleine Claus zijn zweep over alle vijf de paarden knallen; ze waren zo goed als van hem, die ene dag. De zon scheen heerlijk en alle klokken in de kerktoren luidden voor de dienst. De mensen zagen er keurig uit, ze liepen met hun psalmboek onder hun arm naar de kerk om de dominee te horen preken en ze keken naar kleine Claus, die met vijf paarden aan het ploegen was en zo tevreden was dat hij weer met zijn zweep knalde en riep: "Hop, al mijn paarden!"
"Dat mag je niet zeggen," zei grote Claus, "want alleen dat ene paard is maar van jou."
Maar als er weer iemand langsliep op weg naar de kerk, vergat kleine Claus dat hij dat niet mocht zeggen en riep: "Hop, al mijn paarden!"
"Nu moet ik je toch verzoeken om dat niet te zeggen," zei grote Claus, "want als je dat nog één keer doet, dan geef ik je paard zo'n klap voor zijn kop dat hij dood neervalt en dan is het afgelopen met hem."
"Ik zal het heus niet meer zeggen!" zei kleine Claus. Maar toen er mensen voorbijkwamen en hem gedag zeiden, was hij zo blij en vond hij het zo stoer staan om met vijf paarden zijn land te ploegen, dat hij zijn zweep liet knallen en riep: "Hop, al mijn paarden!"
"Ik zal je paarden laten hoppen," zei grote Claus en hij nam een eind hout en gaf het enige paard van kleine Claus een klap voor zijn kop, zodat het morsdood neerviel.
"Ooo, nu heb ik helemaal geen paarden meer," zei kleine Claus en hij begon te huilen. Daarna vilde hij het paard, nam de huid, liet hem goed drogen in de wind, stopte hem in een zak, zwaaide die op zijn rug en ging op weg naar de stad om zijn paardenhuid te verkopen.
Hij had een lange weg voor zich. Hij moest door een groot, donker bos, en toen werd het vreselijk slecht weer. Hij verdwaalde helemaal en voor hij weer op de juiste weg was, was het avond. Het was nog veel te ver om in de stad te kunnen komen vóór het nacht zou zijn, maar hij was ook al te ver om vóór het donker weer thuis te zijn.
Dicht bij de weg lag een grote boerderij. De luiken waren al dicht, maar er scheen licht door een kiertje aan de bovenkant. Daar mag ik vast vannacht wel blijven, dacht kleine Claus, en hij klopte aan.
De boerin deed open, maar toen ze hoorde wat hij wilde, zei ze dat hij weg moest gaan. Haar man was niet thuis en zij liet niemand binnen.
"Nou, dan blijf ik wel buiten liggen," zei kleine Claus en de boerin deed de deur voor zijn neus dicht.
Er stond een grote hooiberg vlak bij, en tussen het huis en de hooiberg was een schuurtje gebouwd met een plat dak van stro.
"Daar ga ik bovenop liggen!" zei kleine Claus, toen hij het dak zag. "Dat is een lekker bed, en die ooievaar komt me heus niet in mijn benen bijten." Want er stond een echte, levende ooievaar op het dak, die daar zijn nest had.
Kleine Claus klom op het schuurtje. Hij lag te draaien tot hij echt lekker lag. De luiken voor de ramen sloten aan de bovenkant niet goed en dus kon hij recht de kamer in kijken.
Er stond een grote tafel gedekt met wijn en vlees en overheerlijke vis. De boerin en de koster zaten aan tafel en verder helemaal niemand. Ze schonk zijn glas vol en hij viel meteen op de vis aan, want daar hield hij van.
"Als ik toch eens een hapje mee zou kunnen eten!" zei kleine Claus en hij stak zijn hoofd naar voren, helemaal tot aan het raam. Goh, wat een lekkere taart zag hij daar staan! 't Was echt feest daarbinnen!
Toen hoorde hij dat er op de landweg iemand kwam aanrijden, op weg naar het huis. Het was de man van de boerin, die thuiskwam.
Dat was een beste man, maar hij had een eigenaardige ziekte: hij kon er niet tegen om kosters te zien. Als hij een koster onder ogen kreeg, werd hij woedend. De koster was dan ook bij de vrouw op bezoek gekomen omdat hij wist dat haar man niet thuis was, en die goede vrouw had hem het lekkerste voorgezet dat ze in huis had. Toen ze de man hoorden aankomen schrokken ze erg, en de vrouw vroeg de koster in een grote lege kist te kruipen die in de hoek stond. Hij deed dat, want hij wist immers dat die arme man niet tegen kosters kon. De vrouw verstopte vlug al het lekkere eten en de wijn in haar bakoven, want als de man dat zag zou hij vast vragen wat dat te betekenen had.
"Ach ja," zuchtte kleine Claus boven op de schuur, toen hij al dat eten zag verdwijnen.
"Zit daar iemand?" vroeg de boer en keek naar kleine Claus. "Waarom lig je daar? Kom liever mee naar binnen."
Toen vertelde kleine Claus hoe hij verdwaald was en vroeg of hij die nacht mocht blijven.
"Tuurlijk!" zei de boer. "Maar eerst een hapje eten."
De vrouw ontving ze allebei heel vriendelijk, ze dekte een grote tafel en gaf ze een schaal pap. De boer had honger en hij at met smaak, maar kleine Claus moest maar steeds aan dat lekkere vlees, de vis en de taart denken. Hij wist immers dat dat in de oven stond.
Onder de tafel had hij zijn zak met de paardenhuid bij zijn voeten gelegd, want je weet toch nog wel dat hij die van huis had meegenomen om hem in de stad te verkopen. De pap smaakte hem helemaal niet en dus schopte hij tegen de zak en de droge huid in de zak piepte behoorlijk hard.
"Stil!" zei kleine Claus tegen zijn zak, maar gaf er meteen weer een schop tegen en de zak piepte nog harder dan eerst.
"Wat heb je in die zak?" vroeg de boer.
"O, dat is een trol," zei kleine Claus. "Hij zegt dat we geen pap hoeven eten, hij heeft de hele oven vol vlees en vis en taart getoverd."
"Wat zeg je me daar?" zei de boer en deed meteen de oven open, waar hij al het lekkere eten zag dat de vrouw had verstopt; maar hij dacht natuurlijk dat de trol in de zak het te voorschijn had getoverd. De vrouw durfde niets te zeggen, maar zette meteen het eten op tafel en toen aten ze van de vis en het vlees en de taart. Kleine Claus trapte meteen weer op de zak, zodat de huid piepte.
"Wat zegt hij nu?" vroeg de boer.
"Hij zegt," zei kleine Claus, "dat hij ook drie flessen wijn voor ons heeft getoverd, die staan in de hoek bij de oven." Toen moest de vrouw ook de wijn die ze verstopt had, te voorschijn halen, en de boer begon te drinken en hij werd er vrolijk van. Zo'n trol als kleine Claus in zijn zak had, wilde hij allemachtig graag hebben.
"Kan hij ook de duivel te voorschijn toveren?" vroeg de boer. "Die zou ik wel eens willen zien, want nu ben ik in een vrolijke bui."
"Ja," zei kleine Claus. "Mijn trol kan alles wat ik van hem vraag. Nietwaar? Hee," zei hij en hij trapte op de zak dat het piepte. "Hoor je, hij zegt ja. Maar de duivel ziet er zo akelig uit, die kun je maar beter niet zien."
"O, maar ik ben helemaal niet bang! Hoe zou de duivel er dan wel uit moeten zien?"
"Nou, hij lijkt precies op een koster."
"Hu," zei de boer. "Dat moet wel heel akelig zijn. Ik kan helemaal niet tegen kosters, moet je weten. Maar dat geeft niet, als ik toch weet dat het de duivel is. Dan kan ik er beter tegen. Nu durf ik best. Maar hij mag niet te dicht bij mij komen."
"Ik zal het mijn trol eens vragen," zei kleine Claus, trapte op de zak en luisterde aandachtig.
"Wat zegt hij?"
"Hij zegt dat we de kist daar in de hoek open moeten maken, dan krijgt u de duivel te zien, die zit daar te koekeloeren, maar u moet het deksel vasthouden, dan kan hij niet ontsnappen."
"Wil je me helpen om het vast te houden?" vroeg de boer en hij liep naar de kist waar de vrouw de echte koster had verstopt. Die zat te beven van angst.
De boer deed het deksel een stukje omhoog en keek eronder: "Hu," schreeuwde hij en sprong achteruit. "Ja, ik heb hem gezien, precies onze koster. O, wat verschrikkelijk!"
Daar moest op gedronken worden en zo dronken ze door tot diep in de nacht.
"Die trol moetje mij verkopen," zei de boer. "Vraag maar wat je wilt, ik geef je er zó een hele schepel geld voor."
"Nee, dat kan ik niet doen," zei kleine Claus. "Denk je eens in hoeveel plezier ik van die trol heb!"
"Ach, maar ik wil hem zo graag hebben," zei de boer en hij bleef smeken.
"Goed," zei kleine Claus ten slotte, "omdat jij zo goed bent geweest om mij vannacht een dak boven mijn hoofd te geven mag je hem wel hebben. Je krijgt mijn trol voor een schepel geld, maar dan moet-ie wel boordevol zijn."
"Akkoord," zei de boer, "maar die kist daar moet je meenemen, die wil ik geen uur langer in huis hebben. Je kunt nooit weten of hij er nog in zit."
Kleine Claus gaf de boer zijn zak met de gedroogde huid en kreeg er een hele schepel geld voor terug, en niet eens afgestreken. De boer gaf hem ook een grote kruiwagen om het geld en de kist op te vervoeren.
"Dag!" zei kleine Claus. En weg reed hij, met zijn geld en de grote kist, waar de koster nog in zat.
Aan de andere kant van het bos was een grote, diepe rivier. Het water stroomde zo snel dat je nauwelijks tegen de stroom in kon zwemmen. Ze hadden er een grote, nieuwe brug overheen gebouwd. Midden op die brug bleef kleine Claus staan en zei heel hard, zodat de koster in de kist het zou kunnen horen:
"Wat moet ik nou toch met die stomme kist? Hij is zo zwaar, het lijkt wel of er stenen in zitten! Als ik hem nog verder rijd, word ik doodmoe. Ik zal "m maar in de rivier gooien. Als hij dan naar mijn huis drijft, is het goed, en doet hij dat niet, dan heb ik pech gehad."
Toen tilde hij met één hand de kist een beetje op, alsof hij hem in het water wilde gooien.
"Nee, niet doen!" riep de koster in de kist. "Laat me er alsjeblieft uit!"
"Oei!" zei kleine Claus en hij deed net of hij bang werd. "Hij zit er nog in! Dan moet ik hem helemaal meteen in de rivier gooien, dan verdrinkt hij!"
"O nee, o nee!" riep de koster. "Ik geef je een hele schepel geld als je het niet doet!"
"O, dat is een ander verhaal!" zei kleine Claus en hij maakte de kist open. De koster kroop er meteen uit, duwde de lege kist het water in en ging naar zijn huis, waar kleine Claus een hele schepel geld kreeg. Eén had hij er al van de boer gekregen, dus nu had hij zijn kruiwagen vol met geld!
"Dat paard heb ik goed betaald gekregen!" zei hij bij zichzelf, toen hij weer in zijn eigen kamer stond en al het geld in een grote hoop op de vloer liet vallen. "Wat zal grote Claus op zijn neus kijken als hij te weten komt hoe rijk ik van mijn ene paard ben geworden, maar ik ga het hem toch niet regelrecht vertellen!"
Hij stuurde een knechtje naar grote Claus om een schepelmaat te lenen.
"Wat zou hij daarmee moeten?" dacht grote Claus en smeerde de onderkant in met teer, zodat er iets aan zou blijven hangen van wat er gemeten werd. En dat gebeurde ook, want toen hij de schepel terugkreeg, hingen er drie nieuwe zilveren achtstuiverstukken aan.
"Wat krijgen we nou?" zei grote Claus en hij rende meteen naar kleine Claus. "Waar heb je al dat geld vandaan?"
"O, gekregen voor die paardenhuid die ik gisteravond heb verkocht."
"Dat is goed betaald," zei grote Claus, rende naar huis, nam een bijl, sloeg alle vier zijn paarden op hun kop, stroopte de huid eraf en reed ermee naar de stad.
"Huiden, huiden, wie koopt er huiden?" riep hij in de straten.
Alle schoenmakers en leerlooiers kwamen aanlopen en vroegen wat hij ervoor wilde hebben.
"Een schepel geld per stuk," zei grote Claus.
"Ben je gek geworden?" zeiden ze allemaal. "Dacht je dat wij het geld met schepels tegelijk konden uitgeven?"
"Huiden, huiden, wie koopt er huiden?" riep hij weer, maar iedereen die vroeg wat de huiden kostten, kreeg als antwoord: "Een schepel geld."
"Hij houdt ons voor de gek," zeiden ze allemaal en toen namen de schoenmakers hun spanriemen en de leerlooiers hun voorschoten en ze begonnen grote Claus te slaan.
"Huiden, huiden," jouwden ze naar hem, "we zullen je een huid geven, zo rood als van een pasgeboren biggetje! De stad uit met hem!" riepen ze en grote Claus moest heel hard lopen. Nog nooit was hij zo geslagen.
"Nou!" zei hij toen hij thuiskwam. "Dat zal ik kleine Claus betaald zetten. Ik sla hem dood!"
Nu was bij kleine Claus thuis de oude grootmoeder gestorven. Ze was weliswaar heel krengig tegen hem geweest, maar hij was toch tamelijk bedroefd. Hij nam de dode oude vrouw en legde haar in zijn warme bed. Misschien werd ze wel weer levend. Daar moest ze de hele nacht liggen en zelf zou hij in de hoek op een stoel gaan zitten slapen, dat had hij wel vaker gedaan.
En toen hij daar 's nachts zat, ging de deur open en kwam grote Claus binnen met zijn bijl. Hij wist wel waar het bed van kleine Claus was, liep er recht op af en sloeg toen de dode grootmoeder op haar hoofd, want hij dacht dat het kleine Claus was.
"Ziezo!" zei hij. "Mij hou je niet meer voor de gek!" En toen ging hij weer naar huis.
"Wat is het toch een schurk!" zei kleine Claus. "Hij wilde me zomaar doodslaan! Wat een geluk voor omaatje dat ze al dood was, anders had hij haar nog vermoord!"
Toen deed hij zijn oude grootmoeder haar zondagse kleren aan, leende een paard van zijn buurman, spande dat voor de wagen en zette zijn oude grootmoeder in het zitje achter hem, want ze mocht er niet uit vallen als hij hard reed, en zo reden ze door het bos. Toen de zon opging kwamen ze bij een grote herberg. Daar stopte kleine Claus en hij ging naar binnen om een hapje te eten.
De herbergier had heel veel geld. Het was ook een beste man, maar zo driftig alsof hij peper in zijn kont had.
"Goedemorgen," zei hij tegen kleine Claus. "Jij bent vandaag vroeg op pad."
"Ja," zei kleine Claus, "ik moet naar de stad met mijn oude grootmoeder. Ze zit buiten op de wagen, ik krijg haar niet binnen. Wilt u haar een glas bier brengen? Maar u moet wel hard praten, want ze hoort niet zo best."
"Dat zal ik doen," zei de herbergier, schonk een groot glas bier in en ging daarmee naar de dode grootmoeder, die rechtop in de wagen zat.
"Hier, een glas bier van uw kleinzoon," zei de herbergier. Maar de dode vrouw zei natuurlijk geen woord en bleef stil zitten!
"Hoort u me niet?" riep de herbergier zo hard als hij kon. "Hier is een glas bier van uw kleinzoon."
Nog een keer riep hij het en toen nog een keer, maar omdat ze zich niet verroerde werd hij boos en gooide haar het glas recht in haar gezicht, zodat het bier haar over de neus liep en zij achterover in de wagen viel, want ze was daar wel neergezet, maar niet vastgebonden.
"Kijk nou toch eens!" riep kleine Claus, rende de deur uit en greep de herbergier bij zijn kladden. "Nou heb je mijn grootmoeder doodgeslagen! Kijk eens wat een groot gat in haar voorhoofd!"
"Maar dat ging per ongeluk!" riep de herbergier handenwringend. "Dat komt allemaal door mijn drift! Beste brave Claus, ik geef je een hele schepel geld en ik laat je grootmoeder begraven alsof het mijn eigen oma was, maar wil je alsjeblieft niks zeggen, want anders hakken ze mijn hoofd eraf en dat is zo akelig!"
Toen kreeg kleine Claus een hele schepel geld en de herbergier begroef de oude grootmoeder alsof het zijn eigen oma was.
Toen kleine Claus weer thuiskwam met al dat geld, stuurde hij meteen zijn knechtje naar grote Claus om te vragen of hij de schepelmaat mocht lenen.
"Wat krijgen we nou?" zei grote Claus. "Heb ik hem niet vermoord? Daar moet ik het mijne van weten!" En dus ging hij met de schepelmaat naar kleine Claus.
"Tjonge, waar heb je al dat geld vandaan?" vroeg hij en hij sperde zijn ogen open toen hij al het geld zag dat erbij was gekomen.
"Je hebt mijn grootmoeder vermoord en niet mij," zei kleine Claus. "Ik heb haar verkocht en er een schepel geld voor gekregen."
"Da's goed betaald!" zei grote Claus, ging gauw naar huis, nam een bijl en sloeg zijn oude grootmoeder dood. Hij legde haar in zijn wagen, reed naar de stad waar de apotheker woonde en vroeg of die een dode wilde kopen.
"Wie is het en hoe kom je eraan?" vroeg de apotheker.
"Het is mijn grootmoeder," zei grote Claus, "ik heb haar doodgeslagen voor een schepel geld."
"God bewaar me," zei de apotheker. "Je praat je mond voorbij! Zoiets moet je niet zeggen, want dat kan je je kop kosten!" En toen vertelde hij hem precies wat dat voor iets vreselijks was dat hij had gedaan, wat een slecht mens hij was en dat hij straf had verdiend. Grote Claus schrok daar zo van dat hij meteen in zijn wagen sprong, zijn paarden met de zweep gaf en naar huis vloog. De apotheker en alle mensen dachten dat hij gek was, en ze lieten hem dus maar rijden waarheen hij wilde.
"Dat zal ik je betaald zetten!" zei grote Claus toen hij weer de stad uit was. "Ja, dat zal ik je betaald zetten, kleine Claus!" en hij was nog niet thuis of hij nam de grootste zak die hij kon vinden, ging naar kleine Claus en zei: "Je hebt me weer voor de gek gehouden! Eerst heb ik mijn paarden doodgeslagen, toen mijn oude grootmoeder. Het is allemaal jouw schuld, maar nu laat ik me niet meer te grazen nemen!" En hij pakte kleine Claus beet, stopte hem in de zak, nam die op zijn rug en riep: "Ik ga je verdrinken."
Het was een flink eind lopen naar de rivier en kleine Claus was niet zo licht. De weg ging vlak langs de kerk, het orgel speelde en de mensen zongen heel mooi. Dus zette grote Claus de zak met kleine Claus vlak bij de kerkdeur neer en het leek hem wel een goed idee om eerst naar een psalm te gaan luisteren voor hij verder ging: kleine Claus kon er niet uit en alle mensen waren in de kerk, dus ging hij naar binnen.
"Oei, oei, oei," zuchtte kleine Claus in de zak. Hij woelde en draaide, maar hij kon het touw niet los krijgen. Op dat moment kwam er een stokoude herder voorbij, met krijtwit haar en een stok in zijn hand. Hij dreef een hele kudde koeien en stieren voor zich uit. Ze liepen tegen de zak op waar kleine Claus in zat en die viel om.
"Ach," zuchtte kleine Claus, "ik ben nog zo jong en moet nu al naar de hemel."
"En ik, stakker," zei de herder, "ik ben al zo oud en mag er nog niet in."
"Maak de zak open," riep kleine Claus, "en kruip er in mijn plaats in, dan komt u zo in de hemel."
"Dat wil ik vreselijk graag," zei de herder en maakte de zak open. Kleine Claus sprong er meteen uit.
"Pas jij op de koeien?" vroeg de oude man en kroop in de zak. Kleine Claus bond hem weer dicht en ging weg met alle koeien en stieren.
Even later kwam grote Claus uit de kerk. Hij nam de zak weer op zijn rug en vond wel dat die licht was geworden, want de oude herder was niet half zo zwaar als kleine Claus. "Wat is die licht geworden? Dat komt zeker omdat ik een psalm heb gehoord!" Toen ging hij naar de rivier, die heel diep en breed was, gooide de zak met de oude herder in het water en riep hem toe, want hij dacht immers dat het kleine Claus was: "Ziezo, mij hou je niet meer voor de gek!"
Toen ging hij op huis aan, maar op de kruising kwam hij kleine Claus tegen die daar met al zijn koeien liep.
"Wat krijgen we nou?" vroeg grote Claus. "Heb ik je niet verdronken?"
"Jawel," zei kleine Claus, "je hebt me een halfuurtje geleden in de rivier gegooid."
"Maar waar heb je al die prachtige koeien vandaan?" vroeg grote Claus.
"Dat zijn waterkoeien!" antwoordde kleine Claus. "Ik zal je het hele verhaal vertellen, en trouwens, bedankt dat je me verdronken hebt: nu ben ik boven Jan, nu ben ik echt rijk! Ik was zo bang toen ik in die zak zat en de wind mij om de oren blies, toen je me van de brug af gooide in dat koude water. Ik zonk meteen, maar het deed geen pijn, want daar beneden groeit het mooiste, zachtste gras. Daar kwam ik op neer. De zak ging meteen open en een heel mooie dame, in witte kleren en met een groene krans om haar natte haren, nam me bij de hand en zei: "Ben jij dat, kleine Claus? Hier heb je eerst wat koeien. Maar een mijl verder op de weg staat nog een hele kudde die ik je zal geven!" Toen zag ik dat de rivier een grote landweg was voor de watermensen. Op de bodem liepen en reden ze recht van de zee het land in tot waar de rivier ophoudt. Het was daar zo prachtig, allemaal bloemen en groen gras, en de vissen die in het water zwommen, schoten langs mijn oren als de vogels in de lucht. Wat waren daar 'n aardige mensen en wat waren daar veel koeien. Ze liepen over de wallen en langs de hekken!"
"Maar waarom ben je dan meteen weer naar boven gekomen?" vroeg grote Claus. "Dat had ik nooit gedaan als het daar zo heerlijk was."
"Ja, weet je," zei kleine Claus. "Dat is nou juist zo slim van me. Je hoorde me toch wel vertellen dat het meisje in de rivier zei dat er een mijl verder op de weg - en met weg bedoelde ze de rivier, want ergens anders kan ze niet komen - nog een hele kudde voor me stond? Maar ik weet hoe de rivier in bochten gaat, dan eens hier, dan weer daar. Dat is een reuze omweg. Je kunt beter een kortere weg nemen. Ik dacht: ik zal een stuk over land gaan, dan snijd ik bijna een halve mijl af en dan ben ik vlugger bij mijn waterkoeien."
"Jij bent een gelukkig man!" zei grote Claus. "Denk je dat ik ook waterkoeien krijg, als ik op de bodem van de rivier ben?"
"Dat zou ik wel denken," zei kleine Claus, "maar ik kan je niet naar de rivier dragen in een zak. Je bent me te zwaar. Wil je er niet zelf heen lopen en dan in de zak kruipen? Dan zal ik je er met alle plezier ingooien."
"Dank je wel!" zei grote Claus. "Maar als ik geen waterkoeien krijg als ik er ben, dan krijg jij klappen, daar kun je van op aan."
"O nee, niet doen!" En ze gingen naar de rivier. Toen de koeien, die dorst hadden, het water zagen, begonnen ze zo hard te rennen als ze konden om te gaan drinken.
"Kijk eens wat een haast!" zei kleine Claus. "Ze willen graag weer de rivier in."
"Help mij nou eerst maar," zei grote Claus, "want anders krijg je klappen!" En toen kroop hij in de grote zak, die over de rug van de stieren lag. "Stop er een steen in, want anders ben ik bang dat ik niet zink!" zei grote Claus.
"Dat zal wel loslopen," zei kleine Claus, maar hij stopte toch een grote steen in de zak, bond hem stevig dicht en gaf er toen een duw tegen. Plons! Daar lag grote Claus in de rivier en hij zonk meteen.
"Ik ben bang dat hij de koeien niet kan vinden!" zei kleine Claus en ging naar huis met alles wat hij had.