Ib and little Christina


Ib en de kleine Christine


In the forest that extends from the banks of the Gudenau, in North Jutland, a long way into the country, and not far from the clear stream, rises a great ridge of land, which stretches through the wood like a wall. Westward of this ridge, and not far from the river, stands a farmhouse, surrounded by such poor land that the sandy soil shows itself between the scanty ears of rye and wheat which grow in it. Some years have passed since the people who lived here cultivated these fields; they kept three sheep, a pig, and two oxen; in fact they maintained themselves very well, they had quite enough to live upon, as people generally have who are content with their lot. They even could have afforded to keep two horses, but it was a saying among the farmers in those parts, "The horse eats himself up;" that is to say, he eats as much as he earns. Jeppe Jans cultivated his fields in summer, and in the winter he made wooden shoes. He also had an assistant, a lad who understood as well as he himself did how to make wooden shoes strong, but light, and in the fashion. They carved shoes and spoons, which paid well; therefore no one could justly call Jeppe Jans and his family poor people.
Little Ib, a boy of seven years old and the only child, would sit by, watching the workmen, or cutting a stick, and sometimes his finger instead of the stick. But one day Ib succeeded so well in his carving that he made two pieces of wood look really like two little wooden shoes, and he determined to give them as a present to Little Christina. "And who was Little Christina?" She was the boatman's daughter, graceful and delicate as the child of a gentleman; had she been dressed differently, no one would have believed that she lived in a hut on the neighboring heath with her father. He was a widower, and earned his living by carrying firewood in his large boat from the forest to the eel-pond and eel-weir, on the estate of Silkborg, and sometimes even to the distant town of Randers. There was no one under whose care he could leave Little Christina; so she was almost always with him in his boat, or playing in the wood among the blossoming heath, or picking the ripe wild berries. Sometimes, when her father had to go as far as the town, he would take Little Christina, who was a year younger than Ib, across the heath to the cottage of Jeppe Jans, and leave her there.
Ib and Christina agreed together in everything; they divided their bread and berries when they were hungry; they were partners in digging their little gardens; they ran, and crept, and played about everywhere. Once they wandered a long way into the forest, and even ventured together to climb the high ridge. Another time they found a few snipes' eggs in the wood, which was a great event.
Ib had never been on the heath where Christina's father lived, nor on the river; but at last came an opportunity. Christina's father invited him to go for a sail in his boat; and the evening before, he accompanied the boatman across the heath to his house.
The next morning early, the two children were placed on the top of a high pile of firewood in the boat, and sat eating bread and wild strawberries, while Christina's father and his man drove the boat forward with poles. They floated on swiftly, for the tide was in their favor, passing over lakes, formed by the stream in its course; sometimes they seemed quite enclosed by reeds and water-plants, yet there was always room for them to pass out, although the old trees overhung the water and the old oaks stretched out their bare branches, as if they had turned up their sleeves and wished to show their knotty, naked arms. Old alder-trees, whose roots were loosened from the banks, clung with their fibres to the bottom of the stream, and the tops of the branches above the water looked like little woody islands. The water-lilies waved themselves to and fro on the river, everything made the excursion beautiful, and at last they came to the great eel-weir, where the water rushed through the flood-gates; and the children thought this a beautiful sight.
In those days there was no factory nor any town house, nothing but the great farm, with its scanty-bearing fields, in which could be seen a few herd of cattle, and one or two farm laborers. The rushing of the water through the sluices, and the scream of the wild ducks, were almost the only signs of active life at Silkborg. After the firewood had been unloaded, Christina's father bought a whole bundle of eels and a sucking-pig, which were all placed in a basket in the stern of the boat. Then they returned again up the stream; and as the wind was favorable, two sails were hoisted, which carried the boat on as well as if two horses had been harnessed to it.
As they sailed on, they came by chance to the place where the boatman's assistant lived, at a little distance from the bank of the river. The boat was moored; and the two men, after desiring the children to sit still, both went on shore. They obeyed this order for a very short time, and then forgot it altogether. First they peeped into the basket containing the eels and the sucking-pig; then they must needs pull out the pig and take it in their hands, and feel it, and touch it; and as they both wanted to hold it at the same time, the consequence was that they let it fall into the water, and the pig sailed away with the stream. Here was a terrible disaster.
Ib jumped ashore, and ran a little distance from the boat.
"Oh, take me with you," cried Christina; and she sprang after him. In a few minutes they found themselves deep in a thicket, and could no longer see the boat or the shore. They ran on a little farther, and then Christina fell down, and began to cry.
Ib helped her up, and said, "Never mind; follow me. Yonder is the house." But the house was not yonder; and they wandered still farther, over the dry rustling leaves of the last year, and treading on fallen branches that crackled under their little feet; then they heard a loud, piercing cry, and they stood still to listen. Presently the scream of an eagle sounded through the wood; it was an ugly cry, and it frightened the children; but before them, in the thickest part of the forest, grew the most beautiful blackberries, in wonderful quantities. They looked so inviting that the children could not help stopping; and they remained there so long eating, that their mouths and cheeks became quite black with the juice.
Presently they heard the frightful scream again, and Christina said, "We shall get into trouble about that pig."
"Oh, never mind," said Ib; "we will go home to my father's house. It is here in the wood." So they went on, but the road led them out of the way; no house could be seen, it grew dark, and the children were afraid. The solemn stillness that reigned around them was now and then broken by the shrill cries of the great horned owl and other birds that they knew nothing of. At last they both lost themselves in the thicket; Christina began to cry, and then Ib cried too; and, after weeping and lamenting for some time, they stretched themselves down on the dry leaves and fell asleep.
The sun was high in the heavens when the two children woke. They felt cold; but not far from their resting-place, on a hill, the sun was shining through the trees. They thought if they went there they should be warm, and Ib fancied he should be able to see his father's house from such a high spot. But they were far away from home now, in quite another part of the forest. They clambered to the top of the rising ground, and found themselves on the edge of a declivity, which sloped down to a clear transparent lake. Great quantities of fish could be seen through the clear water, sparkling in the sun's rays; they were quite surprised when they came so suddenly upon such an unexpected sight. Close to where they stood grew a hazel-bush, covered with beautiful nuts. They soon gathered some, cracked them, and ate the fine young kernels, which were only just ripe. But there was another surprise and fright in store for them. Out of the thicket stepped a tall old woman, her face quite brown, and her hair of a deep shining black; the whites of her eyes glittered like a Moor's; on her back she carried a bundle, and in her hand a knotted stick. She was a gypsy. The children did not at first understand what she said. She drew out of her pocket three large nuts, in which she told them were hidden the most beautiful and lovely things in the world, for they were wishing nuts.
Ib looked at her, and as she spoke so kindly, he took courage, and asked her if she would give him the nuts; and the woman gave them to him, and then gathered some more from the bushes for herself, quite a pocket full.
Ib and Christina looked at the wishing nuts with wide open eyes.
"Is there in this nut a carriage, with a pair of horses?" asked Ib.
"Yes, there is a golden carriage, with two golden horses," replied the woman.
"Then give me that nut," said Christina; so Ib gave it to her, and the strange woman tied up the nut for her in her handkerchief.
Ib held up another nut. "Is there, in this nut, a pretty little neckerchief like the one Christina has on her neck?" asked Ib.
"There are ten neckerchiefs in it," she replied, "as well as beautiful dresses, stockings, and a hat and veil."
"Then I will have that one also," said Christina; "and it is a pretty one too." And then Ib gave her the second nut. The third was a little black thing.
"You may keep that one," said Christina; "it is quite as pretty."
"What is in it?" asked Ib.
"The best of all things for you," replied the gypsy.
So Ib held the nut very tight. Then the woman promised to lead the children to the right path, that they might find their way home: and they went forward certainly in quite another direction to the one they meant to take; therefore no one ought to speak against the woman, and say that she wanted to steal the children.
In the wild wood-path they met a forester who knew Ib, and, by his help, Ib and Christina reached home, where they found every one had been very anxious about them. They were pardoned and forgiven, although they really had both done wrong, and deserved to get into trouble; first, because they had let the sucking-pig fall into the water; and, secondly, because they had run away.
Christina was taken back to her father's house on the heath, and Ib remained in the farm-house on the borders of the wood, near the great land ridge. The first thing Ib did that evening was to take out of his pocket the little black nut, in which the best thing of all was said to be enclosed. He laid it carefully between the door and the door-post, and then shut the door so that the nut cracked directly. But there was not much kernel to be seen; it was what we should call hollow or worm-eaten, and looked as if it had been filled with tobacco or rich black earth.
"It is just what I expected!" exclaimed Ib. "How should there be room in a little nut like this for the best thing of all? Christina will find her two nuts just the same; there will be neither fine clothes or a golden carriage in them."
Winter came; and the new year
many years passed away; until Ib was old enough to be confirmed, and, therefore, he went during a whole winter to the clergyman of the nearest village to be prepared. One day, about this time, the boatman paid a visit to Ib's parents, and told them that Christina was going to service, and that she had been remarkably fortunate in obtaining a good place, with most respectable people. "Only think," he said, "She is going to the rich innkeeper's, at the hotel in Herning, many miles west from here. She is to assist the landlady in the housekeeping; and, if afterwards she behaves well and remains to be confirmed, the people will treat her as their own daughter."
So Ib and Christina took leave of each other. People already called them "the betrothed," and at parting the girl showed Ib the two nuts, which she had taken care of ever since the time that they lost themselves in the wood; and she told him also that the little wooden shoes he once carved for her when he was a boy, and gave her as a present, had been carefully kept in a drawer ever since. And so they parted.
After Ib's confirmation, he remained at home with his mother, for he had become a clever shoemaker, and in summer managed the farm for her quite alone. His father had been dead some time, and his mother kept no farm servants.
Sometimes, but very seldom, he heard of Christina, through a postillion or eel-seller who was passing. But she was well off with the rich innkeeper; and after being confirmed she wrote a letter to her father, in which was a kind message to Ib and his mother. In this letter, she mentioned that her master and mistress had made her a present of a beautiful new dress, and some nice under-clothes. This was, of course, pleasant news.
One day, in the following spring, there came a knock at the door of the house where Ib's old mother lived; and when they opened it, lo and behold, in stepped the boatman and Christina. She had come to pay them a visit, and to spend the day. A carriage had to come from the Herning hotel to the next village, and she had taken the opportunity to see her friends once more. She looked as elegant as a real lady, and wore a pretty dress, beautifully made on purpose for her. There she stood, in full dress, while Ib wore only his working clothes. He could not utter a word; he could only seize her hand and hold it fast in his own, but he felt too happy and glad to open his lips. Christina, however, was quite at her ease; she talked and talked, and kissed him in the most friendly manner.
Even afterwards, when they were left alone, and she asked, "Did you know me again, Ib?" he still stood holding her hand, and said at last, "You are become quite a grand lady, Christina, and I am only a rough working man; but I have often thought of you and of old times."
Then they wandered up the great ridge, and looked across the stream to the heath, where the little hills were covered with the flowering broom. Ib said nothing; but before the time came for them to part, it became quite clear to him that Christina must be his wife: had they not even in childhood been called the betrothed? To him it seemed as if they were really engaged to each other, although not a word had been spoken on the subject.
They had only a few more hours to remain together, for Christina was obliged to return that evening to the neighboring village, to be ready for the carriage which was to start the next morning early for Herning. Ib and her father accompanied her to the village. It was a fine moonlight evening; and when they arrived, Ib stood holding Christina's hand in his, as if he could not let her go. His eyes brightened, and the words he uttered came with hesitation from his lips, but from the deepest recesses of his heart: "Christina, if you have not become too grand, and if you can be contented to live in my mother's house as my wife, we will be married some day. But we can wait for a while."
"Oh yes," she replied; "Let us wait a little longer, Ib. I can trust you, for I believe that I do love you. But let me think it over." Then he kissed her lips; and so they parted.
On the way home, Ib told the boatman that he and Christina were as good as engaged to each other; and the boatman found out that he had always expected it would be so, and went home with Ib that evening, and remained the night in the farmhouse; but nothing further was said of the engagement.
During the next year, two letters passed between Ib and Christina. They were signed, "Faithful till death;" but at the end of that time, one day the boatman came over to see Ib, with a kind greeting from Christina. He had something else to say, which made him hesitate in a strange manner. At last it came out that Christina, who had grown a very pretty girl, was more lucky than ever. She was courted and admired by every one; but her master's son, who had been home on a visit, was so much pleased with Christina that he wished to marry her. He had a very good situation in an office at Copenhagen, and as she had also taken a liking for him, his parents were not unwilling to consent. But Christina, in her heart, often thought of Ib, and knew how much he thought of her; so she felt inclined to refuse this good fortune, added the boatman.
At first Ib said not a word, but he became as white as the wall, and shook his head gently, and then he spoke,– "Christina must not refuse this good fortune."
"Then will you write a few words to her?" said the boatman.
Ib sat down to write, but he could not get on at all. The words were not what he wished to say, so he tore up the page. The following morning, however, a letter lay ready to be sent to Christina, and the following is what he wrote:–
"The letter written by you to your father I have read, and see from it that you are prosperous in everything, and that still better fortune is in store for you. Ask your own heart, Christina, and think over carefully what awaits you if you take me for your husband, for I possess very little in the world. Do not think of me or of my position; think only of your own welfare. You are bound to me by no promises; and if in your heart you have given me one, I release you from it. May every blessing and happiness be poured out upon you, Christina. Heaven will give me the heart's consolation.
Ever your sincere friend,
Ib."
This letter was sent, and Christina received it in due time.
In the course of the following November, her banns were published in the church on the heath, and also in Copenhagen, where the bridegroom lived. She was taken to Copenhagen under the protection of her future mother-in-law, because the bridegroom could not spare time from his numerous occupations for a journey so far into Jutland. On the journey, Christina met her father at one of the villages through which they passed, and here he took leave of her. Very little was said about the matter to Ib, and he did not refer to it; his mother, however, noticed that he had grown very silent and pensive. Thinking as he did of old times, no wonder the three nuts came into his mind which the gypsy woman had given him when a child, and of the two which he had given to Christina. These wishing nuts, after all, had proved true fortune-tellers. One had contained a gilded carriage and noble horses, and the other beautiful clothes; all of these Christina would now have in her new home at Copenhagen. Her part had come true. And for him the nut had contained only black earth. The gypsy woman had said it was the best for him. Perhaps it was, and this also would be fulfilled. He understood the gypsy woman's meaning now. The black earth– the dark grave– was the best thing for him now.
Again years passed away; not many, but they seemed long years to Ib. The old innkeeper and his wife died one after the other; and the whole of their property, many thousand dollars, was inherited by their son. Christina could have the golden carriage now, and plenty of fine clothes.
During the two long years which followed, no letter came from Christina to her father; and when at last her father received one from her, it did not speak of prosperity or happiness. Poor Christina! Neither she nor her husband understood how to economize or save, and the riches brought no blessing with them, because they had not asked for it.
Years passed; and for many summers the heath was covered with bloom; in winter the snow rested upon it, and the rough winds blew across the ridge under which stood Ib's sheltered home. One spring day the sun shone brightly, and he was guiding the plough across his field. The ploughshare struck against something which he fancied was a firestone, and then he saw glittering in the earth a splinter of shining metal which the plough had cut from something which gleamed brightly in the furrow. He searched, and found a large golden armlet of superior workmanship, and it was evident that the plough had disturbed a Hun's grave. He searched further, and found more valuable treasures, which Ib showed to the clergyman, who explained their value to him. Then he went to the magistrate, who informed the president of the museum of the discovery, and advised Ib to take the treasures himself to the president.
"You have found in the earth the best thing you could find," said the magistrate.
"The best thing," thought Ib; "the very best thing for me,– and found in the earth! Well, if it really is so, then the gypsy woman was right in her prophecy."
So Ib went in the ferry-boat from Aarhus to Copenhagen. To him who had only sailed once or twice on the river near his own home, this seemed like a voyage on the ocean; and at length he arrived at Copenhagen.
The value of the gold he had found was paid to him; it was a large sum– six hundred dollars. Then Ib of the heath went out, and wandered about in the great city.
On the evening before the day he had settled to return with the captain of the passage-boat, Ib lost himself in the streets, and took quite a different turning to the one he wished to follow. He wandered on till he found himself in a poor street of the suburb called Christian's Haven. Not a creature could be seen. At last a very little girl came out of one of the wretched-looking houses, and Ib asked her to tell him the way to the street he wanted; she looked up timidly at him, and began to cry bitterly. He asked her what was the matter; but what she said he could not understand. So he went along the street with her; and as they passed under a lamp, the light fell on the little girl's face. A strange sensation came over Ib, as he caught sight of it. The living, breathing embodiment of Little Christina stood before him, just as he remembered her in the days of her childhood.
He followed the child to the wretched house, and ascended the narrow, crazy staircase which led to a little garret in the roof. The air in the room was heavy and stifling, no light was burning, and from one corner came sounds of moaning and sighing. It was the mother of the child who lay there on a miserable bed. With the help of a match, Ib struck a light, and approached her.
"Can I be of any service to you?" he asked. "This little girl brought me up here; but I am a stranger in this city. Are there no neighbors or any one whom I can call?" Then he raised the head of the sick woman, and smoothed her pillow. He started as he did so.
It was Christina of the heath!
No one had mentioned her name to Ib for years; it would have disturbed his peace of mind, especially as the reports respecting her were not good. The wealth which her husband had inherited from his parents had made him proud and arrogant. He had given up his certain appointment, and travelled for six months in foreign lands, and, on his return, had lived in great style, and got into terrible debt. For a time he had trembled on the high pedestal on which he had placed himself, till at last he toppled over, and ruin came. His numerous merry companions, and the visitors at his table, said it served him right, for he had kept house like a madman. One morning his corpse was found in the canal.
The cold hand of death had already touched the heart of Christina. Her youngest child, looked for in the midst of prosperity, had sunk into the grave when only a few weeks old; and at last Christina herself became sick unto death, and lay, forsaken and dying, in a miserable room, amid poverty she might have borne in her younger days, but which was now more painful to her from the luxuries to which she had lately been accustomed. It was her eldest child, also a Little Christina, whom Ib had followed to her home, where she suffered hunger and poverty with her mother.
"It makes me unhappy to think that I shall die, and leave this poor child," sighed she. "Oh, what will become of her?" She could say no more.
Then Ib brought out another match, and lighted a piece of candle which he found in the room, and it threw a glimmering light over the wretched dwelling.
Ib looked at the little girl, and thought of Christina in her young days. For her sake, could he not love this child, who was a stranger to him? As he thus reflected, the dying woman opened her eyes, and gazed at him. Did she recognize him? He never knew; for not another word escaped her lips.
––––––––
In the forest by the river Gudenau, not far from the heath, and beneath the ridge of land, stood the little farm, newly painted and whitewashed. The air was heavy and dark; there were no blossoms on the heath; the autumn winds whirled the yellow leaves towards the boatman's hut, in which strangers dwelt; but the little farm stood safely sheltered beneath the tall trees and the high ridge. The turf blazed brightly on the hearth, and within was sunlight, the sparkling light from the sunny eyes of a child; the birdlike tones from the rosy lips ringing like the song of a lark in spring. All was life and joy. Little Christina sat on Ib's knee. Ib was to her both father and mother; her own parents had vanished from her memory, as a dream-picture vanishes alike from childhood and age. Ib's house was well and prettily furnished; for he was a prosperous man now, while the mother of the little girl rested in the churchyard at Copenhagen, where she had died in poverty.
Ib had money now– money which had come to him out of the black earth; and he had Christina for his own, after all.
Vlak bij Gudenaa, in de bossen van Silkeborg, verheft zich een heuvelrug als een grote wal. "Aasen" wordt hij genoemd, en tegen die heuvelrug lag en ligt nog steeds aan de westzijde een klein boerenhuis met magere grond; het zand schijnt er door de schrale rogge- en gerstakker. Het is heel wat jaren geleden; de mensen die daar woonden hadden hun akkertje en hadden daarbij nog drie schapen, een varken en twee ossen. In het kort, zij konden best uitkomen wanneer zij de tering naar de nering zetten, ja, ze hadden best een paar paarden kunnen houden, maar zij zeiden, net als de andere boeren daar in Jutland: "Een paard eet zichzelf op!" Het teert op het nut, dat het doet. Jeppe-Jens was 's zomers landbouwer en 's winters een flinke klompenmaker. Hij had daarbij een goede hulp, een knecht die uitstekend klompen kon snijden, die sterk en licht waren en toch van een goed model; lepels sneden zij ook, dat bracht geld binnen, men kon Jeppe-Jens geen bedelaar noemen.
De kleine Ib, een jongen van zeven jaar en enig kind, zat erbij te kijken. Hij sneed in een houtje en sneed zich ook in de vingers, maar op zekere dag had hij twee stukjes hout gesneden die wel klompjes leken; die moesten, zei hij, aan de kleine Christine worden gegeven. Dat was het dochtertje van de beurtschipper, zij was zo teer en zo lief alsof ze een kind van voorname ouders was; als ze kleren had gehad die net zo mooi waren als zij zelf, dan had niemand geloofd dat zij uit het plaggenhutje op de Seisheide afkomstig was. Daar woonde haar vader, een weduwnaar die de kost verdiende met brandhout vervoeren van het bos naar Silkeborg, ja, dikwijls zelfs helemaal naar Randers. Hij had niemand om op de kleine Christine te passen, die een jaar jonger was dan Ib, en daarom was zij bijna altijd bij haar vader op de schuit en in de heide en tussen de bosbessen; maar wanneer hij helemaal naar Randers moest kwam de kleine Christine bij Jeppe-Jens.
Ib en de kleine Christine konden het best met elkaar vinden en speelden samen: zij groeven en ze kropen en ze liepen, en op zekere dag waagden zij zich met zijn beiden helemaal tot boven op de heuvelrug en zelfs een eind het bos in, en daar vonden zij snippeëieren, dat was een hele gebeurtenis.
Ib was nog nooit op de Seisheide geweest, was nog nooit door de meren naar Gudenaa gevaren, maar nu zou het gebeuren; hij was door de beurtschipper uitgenodigd en de avond tevoren ging hij met hem naar huis.
Op de hoog opgestapelde stukken brandhout in de schuit zaten vroeg in de morgen de twee kinderen en ze aten brood en frambozen. De beurtschipper en zijn knecht boomden - het ging met de stroom mee - in een flinke vaart de rivier af, over de meren, die door bos en biezen leken afgesloten, maar altijd was er toch een doortocht, al bogen zich de oude bomen helemaal over het water en al strekten de eiken hun kale takken uit, alsof zij hun mouwen hadden opgestroopt en hun knokige naakte armen wilden tonen. Oude olmen, die de stroom van de kant had losgemaakt, klemden zich
met de wortels aan de bodem vast en leken wel kleine boseilandjes; waterlelies wiegden op het water; het was een heerlijke tocht! Toen kwam men bij het paalwerk waar het water door de sluizen bruiste; dat was iets voor Ib en Christine!
In die tijd was daar nog geen fabriek of stad, er stond alleen maar de oude boerderij, en veel volk was er niet: het neerstorten van het water door de sluis en de kreet van de wilde eend waren toen de enige tekens van leven daar. - Toen nu het brandhout overgeladen was kocht Christines vader een grote zak paling en een klein geslacht varken, dat alles in een grote mand achter in de schuit werd neergezet. Nu ging het huiswaarts, tegen de stroom op, maar zij hadden de wind mee en toen zij een zeil bijzetten ging het even mooi alsof zij door twee paarden werden getrokken.
Toen zij met de schuit zo vlak bij het bos waren gekomen dat de man, die met bomen hielp, vandaar nog maar een klein stukje naar huis te wandelen had, toen gingen hij en Christines vader aan land. Maar zij zeiden tot de kinderen dat ze toch vooral rustig en voorzichtig moesten zijn. Dat waren zij ook, maar het duurde niet lang; zij moesten en zouden in de mand kijken waar de palingen en het varken waren opgeborgen, het varken moesten zij optillen en vasthouden en daar ze het beiden wilden vastpakken lieten zij het vallen en het viel in het water; daar dreef het met de stroom mee, dat was me iets vreselijks!
Ib sprong aan land en liep een klein stukje, toen kwam Christine ook: "Neem me mee!" riep ze en toen waren zij spoedig tussen de struiken, ze zagen de schuit of de rivier niet meer; een klein stukje liepen ze nog, toen viel Christine en ze huilde; Ib hielp haar overeind.
"Kom mee," zei hij. "Het huis ligt aan de overkant." Maar het lag daar niet. Ze liepen en liepen, over verdorde bladeren en droge afgevallen takken, die onder hun voetjes kraakten; nu hoorden ze luid roepen - ze stonden stil en luisterden; daar krijste een arend, het was afschuwelijk. Ze schrokken erg, maar voor hen uit in het bos groeiden heerlijke bosbessen, een ongelofelijke massa. Het was al te verleidelijk om niet te blijven en ze bleven en ze aten en hun mond en wangen werden helemaal blauw. Toen hoorden ze weer roepen.
"We krijgen vast slaag om het varken!" zei Christine.
"Laten we naar mijn huis gaan," zei Ib; "dat is hier in het bos!" En ze gingen, ze kwamen op een rijweg maar die leidde niet naar huis. Het werd donker en ze waren bang. De wonderlijke stilte rondom hen werd verbroken door afschuwelijk gekrijs van een grote uil of geschreeuw van vogels die ze niet kenden. Eindelijk liepen zij vast in een bosje. Christine huilde en Ib huilde, en toen ze zo een tijdje hadden gehuild, vlijden ze zich neer in de bladeren en vielen in slaap.
De zon was al hoog aan de hemel toen ze wakker werden. Zij hadden het erg koud, maar boven op die heuvel vlakbij scheen de zon tussen de bomen. Daar konden ze zich warmen en vandaar, meende Ib, konden ze het huis van zijn ouders zien. Maar ze waren er ver vandaan, in een heel ander deel van het bos. Ze klauterden de heuvel op en stonden op een steile helling aan een helder, doorzichtig meer, de vissen zwommen daar in scholen, belicht door de zonnestralen; het was heel onverwacht wat ze zagen: vlakbij was een grote struik met noten, ja, wel zeven trossen; en ze plukten en kraakten
die en haalden de fijne kernen eruit die juist tot wasdom waren gekomen -- en toen kwam er nog een verrassing, een schrik. Uit het bosje trad een grote oude vrouw te voorschijn, haar gezicht was helemaal bruin en zij had glanzend zwart haar, het wit in haar ogen schitterde net als bij een neger; zij had een bundeltje op haar rug en een knoestige stok in haar hand: het was een zigeunervrouw. De kinderen verstonden eerst niet wat ze zei, maar zij haalde drie grote noten uit haar zak. In elke noot lagen de heerlijkste dingen verborgen, vertelde ze, het waren wensnoten.
Ib keek haar aan, ze was toch zo vriendelijk en toen vatte hij moed en vroeg of hij de noten mocht hebben en de vrouw gaf ze hem en plukte voor zichzelf een hele zak vol van de struik.
Ib en Christine keken met grote ogen naar de drie wensnoten.
"Zit er een wagen in met paarden ervoor?" vroeg Ib.
"Er is een gouden koets met gouden paarden!" zei de vrouw.
"Geef ze mij dan!" zei de kleine Christine en Ib gaf ze haar en de vrouw knoopte de noot in Christines halsdoek.
"Is er binnen in die noot zo'n aardig klein halsdoekje als Christine om heeft?" vroeg Ib.
"Er zijn tien halsdoeken," zei de vrouw, "er zijn prachtige japonnen, kousen en hoeden!"
"Dan wil ik die ook hebben," zei Christine en de kleine Ib gaf haar ook de tweede noot; de derde was klein en zwart.
"Die moet jij houden!" zei Christine, "die is ook mooi!"
"En wat is er binnenin?" vroeg Ib.
"Het allerbeste voor jou!" zei de zigeunervrouw.
Ib hield de noot vast. De vrouw beloofde hen weer op de goede weg naar huis te brengen en ze gingen, maar in een heel andere richting dan ze moesten gaan. Maar daarom mocht men haar er niet van beschuldigen dat ze kinderen wilde stelen.
In het woeste bos kwamen zij de woudloper Chraen tegen, hij kende Ib en door hem kwamen Ib en de kleine Christine weer thuis, waar men in grote angst gezeten had; vergiffenis kregen ze, al hadden ze allebei een flink pak slaag verdiend, ten eerste omdat ze het varken in het water hadden laten vallen en ten tweede omdat ze waren weggelopen.
Christine kwam thuis op de heide en Ib bleef in het kleine huisje in het bos; het eerste dat hij daar 's avonds deed was de noot te voorschijn halen die "het allerbeste" bevatte; hij legde die tussen de deur en de deurpost, sloeg toen de deur dicht en de noot brak, maar er was niets van een gezonde kern te zien, hij zat vol vuil en aarde, hij was wat je noemt wormstekig.
"Ja, dat dacht ik wel," meende Ib, "hoe zou er ook binnen in die kleine noot plaats kunnen zijn voor het allerbeste! Christine krijgt uit haar twee noten geen mooie kleren of een gouden koets!"
En de winter kwam en het nieuwe jaar kwam.
Er verliepen verscheidene jaren. Nu moest Ib op catechisatie en de dominee woonde ver weg. In die zelfde tijd kwam op zekere dag de beurtschipper bij Ibs ouders vertellen
dat de kleine Christine nu het huis uit moest om haar brood te verdienen. En dat het een groot geluk voor haar was dat zij in goede handen was gevallen en in dienst kwam bij zulke brave mensen; stel je voor, zij zou gaan dienen bij die rijke herbergier in de buurt van Herning, in het westen; daar zou ze moeder de vrouw gaan helpen en later wanneer bleek dat ze geschikt was en ze was aangenomen, dan zouden ze haar houden.
Ib en Christine namen afscheid van elkaar, men noemde hen het verloofde paar. Zij liet hem bij het afscheid zien dat zij de twee noten nog bezat die ze van hem gekregen had toen zij in het bos verdwaald waren. Ze zei dat ze in haar klerenkist de klompjes bewaarde die hij als jongen gesneden en haar geschonken had. En toen gingen ze van elkaar.
Ib werd aangenomen, maar hij bleef bij moeder thuis, want hij was een flink klompenmaker en 's zomers paste hij goed op het akkertje; zijn moeder had alleen hem nog maar; Ibs vader was gestorven.
Slechts zelden, en dan was het door een postbode of een palingboer, hoorden ze iets van Christine; het ging haar goed bij de rijke herbergier en toen ze aangenomen was schreef ze aan haar vader een brief met groeten aan Ib en zijn moeder. In de brief stond iets over zes nieuwe hemden en een prachtige japon, die Christine van haar meester en meesteres had gekregen. Dat waren nog eens goede berichten.
In de volgende lente, op een mooie dag, werd er geklopt op de deur van Ib en zijn moeder. Het was de beurtschipper met Christine; zij was voor een dag op bezoek, er was juist reisgelegenheid naar Them en weer terug en daar maakte ze gebruik van. Mooi was ze als een echte dame en mooie kleren had ze ook: ze waren keurig gemaakt en ze zaten goed. Zij stond daar in haar beste kleren en Ib was in zijn daagse, oude plunje. Hij wist geen woord te zeggen; wel greep hij haar hand en hield die stevig vast, hij was wel innig blij maar kon geen woord uitbrengen. Dat kon de kleine Christine wel. Zij sprak, zij wist te vertellen en zij kuste Ib op de mond.
"Ken je me dan niet meer?" zei ze; maar zelfs toen ze alleen waren en hij haar nog steeds bij de hand hield, was alles wat hij kon zeggen: "Je bent net een voorname dame geworden en ik zie er zo verslonsd uit! Wat heb ik aan jou gedacht, Christine, en aan vroeger!"
En zij gingen gearmd de heuvel op en keken over Gudenaa naar de Seisheide met de hoge heideheuvels; toch zei Ib niets, maar toen zij uit elkaar gingen was het duidelijk voor hem dat Christine zijn vrouw moest worden. Van jongs af aan werden zij immers het verloofde paar genoemd, en dat waren ze ook vond hij, ofschoon zij het geen van beiden hadden uitgesproken.
Zij konden nog maar enkele uren samen blijven want zij moest weer naar Them terug, vanwaar de volgende morgen vroeg de wagen weer naar het westen ging. Haar vader en Ib gingen mee naar Them. Het was heldere maneschijn en toen ze daar kwamen en Ib Christine nog bij de hand hield, kon hij die niet loslaten, zijn ogen stonden helder, hoewel hij zijn woorden niet kon vinden. Maar wat hij zei kwam recht uit het hart: "Ben je het niet te voornaam gewend," zei hij, "en kun je je erin schikken met mij in mijn moeders huis te wonen, met mij als je man, dan worden wij eenmaal man en vrouw! Maar wij kunnen nog wel wachten!"
"Ja, laten wij het nog eens aankijken, Ib," zei ze; en toen drukte zij zijn hand en hij kuste haar op de mond. "Ik vertrouw op je, Ib," zei Christine, "en ik geloof dat ik van je houd. Maar laat me er nog eens op slapen!"
En zo scheidden ze. Ib zei tot de beurtschipper dat Christine en hij nu zo goed als verloofd waren, en de beurtschipper vond dat het net zo was als hij zich altijd gedacht had; hij ging met Ib mee naar huis en sliep daar bij hem in bed en er werd niet meer over de verloving gesproken.
Een jaar was voorbijgegaan; twee brieven waren tussen Ib en Christine gewisseld: "trouw tot in de dood!" stond er naast de ondertekening. Op zekere dag liep de beurtschipper bij Ib binnen. Hij moest de groeten van Christine overbrengen. Hij had nog meer te vertellen. Het kwam er wat langzaam uit, maar het kwam hier op neer dat het Christine goed ging, meer dan goed, zij was ook werkelijk een knap meisje, geacht en bemind. De zoon van de herbergier was op bezoek thuis geweest, hij had een betrekking bij iets groots in Kopenhagen, hij was op een kantoor; hij hield veel van Christine, hij viel ook in haar smaak, zijn ouders waren ook niet afkerig van een verloving, maar Christine voelde zich erg bezwaard dat Ib nog zo over haar dacht, en zo had zij dan besloten om maar van die goede partij af te zien, zei de beurtschipper.
Ib zei eerst geen woord maar hij werd zo wit als een doek, schudde zijn hoofd een beetje en toen zei hij: "Christine mag niet van dat huwelijk afzien!"
"Schrijf haar een paar woorden," zei de beurtschipper.
En Ib schreef, maar hij kon de juiste woorden niet vinden, hij streepte door en hij verscheurde het... 's morgens was er een brief klaar voor de kleine Christine, hier is hij!
"De brief die je aan je vader geschreven hebt, heb ik gelezen, en ik zie daaruit dat het je in alle opzichten goed gaat en dat je het nog beter kunt krijgen! Raadpleeg je hart, Christine, en bedenk wel wat je begint wanneer je met mij trouwt! Ik bezit maar weinig. Denk niet aan mij en hoe ik het heb, maar denk aan je eigen voordeel. Aan mij ben je niet door een belofte gebonden en heb je in je hart er mij een gegeven, dan onthef ik jou daarvan. Ik wens je niets dan goeds, kleine Christine. God heeft voor mij wel troost!
Altijd je toegenegen vriend Ib."
De brief werd verzonden en Christine ontving hem.
Op Sint-Maarten kondigde men haar huwelijk af van de preekstoel, in de kerk op de heide en in Kopenhagen waar de bruidegom woonde, en zij reisde er met haar meesteres heen omdat de bruidegom door zijn drukke zaken niet zo lang naar Jutland kon komen. Christine had, volgens afspraak, haar vader getroffen in het dorpje Funder, waar haar weg doorheen voerde en dat voor hem het dichtst bij lag. Daar namen zij afscheid van elkaar. Er werd met enkele woorden over gesproken, maar Ib zei niets. Hij was zo stil geworden, zei-zijn oude moeder. Ja, stil was hij, en zo kwamen hem de drie noten in de gedachte die hij als kind van de zigeunervrouw gekregen had en waar-
van hij er twee aan Christine had gegeven, het waren wensnoten, in de ene van haar lag immers een gouden koets met paarden, in de andere de mooiste kleren; dat was voldoende! Al die heerlijkheid kreeg zij nu daar in het koninkrijk Kopenhagen! Voor haar ging dat in vervulling! Voor Ib was er in de noot alleen maar zwarte aarde. "Het allerbeste voor hem," had de zigeunervrouw gezegd - zeker, ook dat ging in vervulling, de zwarte aarde was voor hem het beste. Nu begreep hij duidelijk, wat de vrouw bedoeld had: in de donkere aarde, in de verborgenheid van het graf, daar was het voor hem het allerbeste!
Er verliepen jaren - niet veel, maar wel lange, vond Ib; de oude herbergier en zijn vrouw stierven, de een kort na de ander; het hele vermogen, vele duizenden rijksdaalders, viel de zoon toe. Ja, nu kon Christine haar gouden koets krijgen en mooie kleren, zoveel ze hebben wilde.
In de twee lange jaren die volgden kwam er geen brief van Christine. En toen de vader er een kreeg, was dat helemaal geen brief die geschreven was door iemand die in welstand en plezier leefde. Arme Christine! Zij noch haar man had maat weten te houden in hun rijkdom, die ging zoals hij kwam, er rustte geen zegen op, want die wilden ze zelf niet.
En de heide stond in bloei en de heide verdorde; de sneeuw had vele winters over de Seisheide gedwarreld, over de heuvel waar Ib in de luwte woonde. De voorjaarszon scheen en Ib zette de ploeg in de grond. Toen sneed hij, naar Ib dacht, een stuk van een vuursteen. Het was net een grote zwarte houtkrul die uit de aarde kwam, en toen Ib het beetpakte merkte hij dat het metaal was, en waar de ploeg in had gesneden schitterde het blank. Het was een zware grote armring van goud uit de heidense oudheid; een graf was hier omgewoeld en de kostbare sieraden waren voor den dag gekomen. Ib liet het aan de dominee zien, die hem vertelde welk een prachtstuk het was, en vandaar ging Ib met het kostbare voorwerp naar de burgemeester die bericht stuurde naar Kopenhagen en hem de raad gaf de kostelijke vondst zelf over te brengen.
"Jij hebt in de aarde het beste gevonden dat je kon vinden," zei de burgemeester.
Het beste! dacht Ib. Het allerbeste voor mij - en in de aarde! Dan had de zigeunervrouw toch ook gelijk met mij, wanneer dat het beste was!
Ib ging met de schuit van Aarhuus naar het koninklijke Kopenhagen; het was als een reis over de oceaan voor hem die niet verder dan Gudenaa was geweest. En Ib kwam in Kopenhagen.
De waarde van het gevonden goud werd hem uitbetaald. Het was een grote som, zeshonderd rijksdaalders. Daar liep Ib uit het bos bij de Seisheide in de grote doolhof Kopenhagen.
Het was juist de avond vóór hij met een schipper naar Aarhuus terug wilde, dat hij in de straten verdwaald raakte en heel ergens anders terechtkwam dan hij van plan was. Hij was over de Knippelsbrug in Christiaanshaven terechtgekomen in plaats van bij de wallen aan de Westerpoort. Hij ging zeker wel in westelijke richting, maar niet waar hij heen moest. Er was geen mens op straat te zien. Er kwam een heel klein meisje uit een armelijk huis; Ib sprak met haar over de weg die hij zocht. Zij keek hem verbaasd aan en huilde hevig. Nu vroeg hij wat haar scheelde; zij zei iets dat hij niet verstond.
Maar omdat zij beiden vlak onder een lantarenpaal stonden en het licht haar in het gezicht scheen, werd het hem wonderlijk te moede, want het was de kleine Christine in levenden lijve die hij zag, precies zoals hij zich haar herinnerde van toen zij beiden kind waren. Hij ging met het kleine meisje het armoedige huis binnen, de smalle, uitgesleten trap op naar een hoog, klein dakkamertje. Er was daarbinnen een zware, zwoele lucht, er brandde geen licht; ergens in een hoek hoorde men zuchten en zwaar ademhalen. Ib stak een lucifer aan. Het was de moeder van het kind, die op het schamele bed lag.
"Is er iets waarmee ik jullie kan helpen?" zei Ib. "Dit kleine meisje klampte me aan, maar zelf ben ik vreemd hier in de stad. Zijn hier geen buren of is er niemand die ik kan roepen!" En hij lichtte haar hoofd op.
Het was Christine van de Seisheide.
Jarenlang was thuis in Jutland haar naam niet genoemd. Het zou ook Ibs stille gedachten in beroering hebben gebracht en dat was ook niet goed. Gerucht en waarheid meldden dat het vele geld, dat haar man van zijn ouders geërfd had, hem overmoedig gemaakt had; hij had voor zijn vaste betrekking bedankt, had een half jaar in vreemde landen rondgereisd, hij was teruggekomen, had schulden gemaakt en toch verkwistend en overdadig geleefd; meer en meer helde de wagen over en ten slotte kantelde hij. De vele vrolijke vrienden van zijn tafel vertelden van hem, dat het zijn eigen schuld was zoals het hem was gegaan: hij had geleefd als een dwaas! Zijn lijk was op zekere morgen gevonden in de gracht in het slotspark.
Christine was doodziek; haar jongste kindje, slechts enkele weken oud, in welstand ontvangen en in ellende geboren, lag reeds in het graf, en nu was het zo ver met Christine dat ze doodziek lag, verlaten op een ellendig kamertje, ellendig zoals zij het in haar jonge jaren op de Seisheide had kunnen uithouden, maar nu was ze beter gewend en voelde de jammer eerst recht. Het was haar oudste kindje, ook een kleine Christine, die met haar in nood was en honger leed en die Ib mee naar boven had genomen.
"Ik ben zo bang dat ik sterven moet en dit arme kind alleen moet achterlaten," zuchtte zij, "waar ter wereld moet het heen?" Meer kon ze niet zeggen.
Ib stak weer een lucifer aan en vond een stompje kaars; het brandde en verlichtte de armzalige kamer.
En Ib keek naar het kleine meisje en dacht aan Christine toen ze nog jong was; terwille van Christine kon hij vriendelijk zijn tegen het kindje dat hij niet kende. De stervende keek hem aan, haar ogen werden groter en groter. Herkende ze hem?
Hij wist het niet, hij hoorde haar geen woord zeggen.
Het was in het bos bij Gudenaa, niet ver van de Seisheide; de hemel was grauw, de heide stond zonder bloemen, de stormen uit het westen joegen de gele bladeren uit het bos in de rivier en over de heide, waar het plaggenhutje stond, waar nu vreemde mensen woonden. Maar aan de voet van de heuvel, goed in de luwte achter hoge bomen stond het huisje, gewit en geschilderd, binnen in de kamer brandden turven in de kachel, binnen in de kamer was er zonneschijn: twee kinderogen straalden, uit haar
rood lachend mondje klonk het als de slag van de leeuwerik in het voorjaar, er was leven en vrolijkheid - de kleine Christine was er. Ze zat op Ibs knie, voor haar was Ib de vader en moeder, die weg waren. Het is als een droom voor het kind en voor de volwassene. Ib zat in het nette, keurige huisje, een welgesteld man, de moeder van het kleine kind lag op het kerkhof van de armen in het koninklijk Kopenhagen.
Ib had geld op de bodem van zijn kist, zeiden ze, goud uit de aarde: hij had nu ook de kleine Christine.