In Denmark there stands an old castle named Kronenburg, close by the Sound of Elsinore, where large ships, both English, Russian, and Prussian, pass by hundreds every day. And they salute the old castle with cannons, "Boom, boom," which is as if they said, "Good-day." And the cannons of the old castle answer "Boom," which means "Many thanks." In winter no ships sail by, for the whole Sound is covered with ice as far as the Swedish coast, and has quite the appearance of a high-road. The Danish and the Swedish flags wave, and Danes and Swedes say, "Good-day," and "Thank you" to each other, not with cannons, but with a friendly shake of the hand; and they exchange white bread and biscuits with each other, because foreign articles taste the best. But the most beautiful sight of all is the old castle of Kronenburg, where Holger Danske sits in the deep, dark cellar, into which no one goes. He is clad in iron and steel, and rests his head on his strong arm; his long beard hangs down upon the marble table, into which it has become firmly rooted; he sleeps and dreams, but in his dreams he sees everything that happens in Denmark. On each Christmas-eve an angel comes to him and tells him that all he has dreamed is true, and that he may go to sleep again in peace, as Denmark is not yet in any real danger; but should danger ever come, then Holger Danske will rouse himself, and the table will burst asunder as he draws out his beard. Then he will come forth in his strength, and strike a blow that shall sound in all the countries of the world.
An old grandfather sat and told his little grandson all this about Holger Danske, and the boy knew that what his grandfather told him must be true. As the old man related this story, he was carving an image in wood to represent Holger Danske, to be fastened to the prow of a ship; for the old grandfather was a carver in wood, that is, one who carved figures for the heads of ships, according to the names given to them. And now he had carved Holger Danske, who stood there erect and proud, with his long beard, holding in one hand his broad battle-axe, while with the other he leaned on the Danish arms.
The old grandfather told the little boy a great deal about Danish men and women who had distinguished themselves in olden times, so that he fancied he knew as much even as Holger Danske himself, who, after all, could only dream; and when the little fellow went to bed, he thought so much about it that he actually pressed his chin against the counterpane, and imagined that he had a long beard which had become rooted to it.
But the old grandfather remained sitting at his work and carving away at the last part of it, which was the Danish arms. And when he had finished he looked at the whole figure, and thought of all he had heard and read, and what he had that evening related to his little grandson. Then he nodded his head, wiped his spectacles and put them on, and said, "Ah, yes; Holger Danske will not appear in my lifetime, but the boy who is in bed there may very likely live to see him when the event really comes to pass." And the old grandfather nodded again; and the more he looked at Holger Danske, the more satisfied he felt that he had carved a good image of him. It seemed to glow with the color of life; the armor glittered like iron and steel. The hearts in the Danish arms grew more and more red; while the lions, with gold crowns on their heads, were leaping up.
"That is the most beautiful coat of arms in the world," said the old man. "The lions represent strength; and the hearts, gentleness and love." And as he gazed on the uppermost lion, he thought of King Canute, who chained great England to Denmark's throne; and he looked at the second lion, and thought of Waldemar, who untied Denmark and conquered the Vandals. The third lion reminded him of Margaret, who united Denmark, Sweden, and Norway. But when he gazed at the red hearts, their colors glowed more deeply, even as flames, and his memory followed each in turn.
The first led him to a dark, narrow prison, in which sat a prisoner, a beautiful woman, daughter of Christian the Fourth, Eleanor Ulfeld, and the flame became a rose on her bosom, and its blossoms were not more pure than the heart of this noblest and best of all Danish women.
"Ah, yes; that is indeed a noble heart in the Danish arms," said the grandfather.
And his spirit followed the second flame, which carried him out to sea, where cannons roared and the ships lay shrouded in smoke, and the flaming heart attached itself to the breast of Hvitfeldt in the form of the ribbon of an order, as he blew himself and his ship into the air in order to save the fleet.
And the third flame led him to Greenland's wretched huts, where the preacher, Hans Egede, ruled with love in every word and action. The flame was as a star on his breast, and added another heart to the Danish arms.
And as the old grandfather's spirit followed the next hovering flame, he knew whither it would lead him. In a peasant woman's humble room stood Frederick the Sixth, writing his name with chalk on the beam. The flame trembled on his breast and in his heart, and it was in the peasant's room that his heart became one for the Danish arms. The old grandfather wiped his eyes, for he had known King Frederick, with his silvery locks and his honest blue eyes, and had lived for him, and he folded his hands and remained for some time silent. Then his daughter came to him and said it was getting late, that he ought to rest for a while, and that the supper was on the table.
"What you have been carving is very beautiful, grandfather," said she. "Holger Danske and the old coat of arms; it seems to me as if I have seen the face somewhere."
"No, that is impossible," replied the old grandfather; "but I have seen it, and I have tried to carve it in wood, as I have retained it in my memory. It was a long time ago, while the English fleet lay in the roads, on the second of April, when we showed that we were true, ancient Danes. I was on board the Denmark, in Steene Bille's squadron; I had a man by my side whom even the cannon balls seemed to fear. He sung old songs in a merry voice, and fired and fought as if he were something more than a man. I still remember his face, but from whence he came, or whither he went, I know not; no one knows. I have often thought it might have been Holger Danske himself, who had swam down to us from Kronenburg to help us in the hour of danger. That was my idea, and there stands his likeness."
The wooden figure threw a gigantic shadow on the wall, and even on part of the ceiling; it seemed as if the real Holger Danske stood behind it, for the shadow moved; but this was no doubt caused by the flame of the lamp not burning steadily. Then the daughter-in-law kissed the old grandfather, and led him to a large arm-chair by the table; and she, and her husband, who was the son of the old man and the father of the little boy who lay in bed, sat down to supper with him. And the old grandfather talked of the Danish lions and the Danish hearts, emblems of strength and gentleness, and explained quite clearly that there is another strength than that which lies in a sword, and he pointed to a shelf where lay a number of old books, and amongst them a collection of Holberg's plays, which are much read and are so clever and amusing that it is easy to fancy we have known the people of those days, who are described in them.
"He knew how to fight also," said the old man; "for he lashed the follies and prejudices of people during his whole life." Then the grandfather nodded to a place above the looking-glass, where hung an almanac, with a representation of the Round Tower upon it, and said "Tycho Brahe was another of those who used a sword, but not one to cut into the flesh and bone, but to make the way of the stars of heaven clear, and plain to be understood. And then he whose father belonged to my calling,– yes, he, the son of the old image-carver, he whom we ourselves have seen, with his silvery locks and his broad shoulders, whose name is known in all lands;– yes, he was a sculptor, while I am only a carver. Holger Danske can appear in marble, so that people in all countries of the world may hear of the strength of Denmark. Now let us drink the health of Bertel."
But the little boy in bed saw plainly the old castle of Kronenburg, and the Sound of Elsinore, and Holger Danske, far down in the cellar, with his beard rooted to the table, and dreaming of everything that was passing above him. And Holger Danske did dream of the little humble room in which the image-carver sat; he heard all that had been said, and he nodded in his dream, saying,
"Ah, yes, remember me, you Danish people, keep me in your memory, I will come to you in the hour of need."
The bright morning light shone over Kronenburg, and the wind brought the sound of the hunting-horn across from the neighboring shores. The ships sailed by and saluted the castle with the boom of the cannon, and Kronenburg returned the salute, "Boom, boom." But the roaring cannons did not awake Holger Danske, for they meant only "Good morning," and "Thank you." They must fire in another fashion before he awakes; but wake he will, for there is energy yet in Holger Danske.
Daar staat in Denemarken een oud slot dat Kronborg heet, het ligt vlak aan de kust van de Sont waar de grote schepen dag aan dag bij honderden voorbijvaren, Engelse, Russische en Pruisische, en ze begroeten het oude slot met kanongebulder: "Boem!" en met kanongebulder antwoordt het slot: "Boem!," want dat is de manier waarop kanonnen "goedendag" en "dank je wel" zeggen. In de winter varen er geen schepen, dan is alles, tot de Zweedse kust toe, met ijs bedekt, maar dat ijs is net een grote straatweg, daar waait de Deense vlag en daar waait de Zweedse vlag, en Deense en Zweedse mensen zeggen tot elkaar: "Goedendag" en "dank je wel" maar niet met kanonnen, nee, met een vriendelijke handdruk, en de ene haalt wittebrood en krake-lingen bij de ander, want vreemd eten smaakt nu eenmaal het best. Maar het mooiste van alles is toch wel het oude Kronborg, en daaronder zit Holger de Deen in de diepe, duistere kelder waar niemand komt. Van ijzer en staal is zijn kleding, hij steunt zijn hoofd op zijn sterke armen, zijn lange baard hangt over de marmeren tafel, daar aan is hij vastgegroeid. Hij slaapt en droomt, maar in zijn dromen ziet hij alles wat erboven in het Deense land gebeurt. ledere kerstavond komt een engel van God vertellen dat wat hij heeft gedroomd juist is en dat hij gerust weer kan inslapen, want Denemarken wordt nog steeds niet door enig ernstig gevaar bedreigd! Maar als dat gebeurt, ja, dan zal de oude Holger oprijzen en de tafel zal splijten wanneer hij zijn baard losrukt. Dan komt hij te voorschijn en hij slaat er zó hard op, dat het in alle landen gehoord wordt.
Een oude grootvader zat dit alles over Holger de Deen aan zijn kleinzoontje te vertellen, en de kleine jongen wist dat wat grootvader zei ook waar was. En terwijl de oude zat te vertellen was hij bezig te snijden aan een groot houten beeld, dat Holger de Deen moest voorstellen en de voorsteven van een schip sieren, want de oude grootvader was beeldsnijder - dat is iemand die voor scheepsgaljoenen beelden kerft die de naam van het schip voorstellen - en nu had hij Holger de Deen gesneden die daar, slank en trots, stond met zijn lange baard en in zijn ene hand het brede slagzwaard hield, maar de andere steunde op het Deense wapenschild.
En de oude grootvader vertelde zoveel over merkwaardige Deense mannen en vrou-wen, dat het kleinzoontje tenslotte geloofde dat hij nu net zoveel wist als Holger de Deen kon weten, die er alleen maar van droomde; en toen de jongen naar bed was lag hij zo aan alles te denken, dat hij zijn kin stijf tegen het beddegoed aan drukte en meende dat hij een lange baard had die eraan vastgegroeid was.
Maar de oude grootvader bleef aan zijn werk en sneed aan het laatste deel ervan, dat was het Deense wapenschild; en nu was hij klaar en keek naar wat hij had gemaakt en dacht aan alles wat hij had gelezen en gehoord en wat hij die avond aan de jongen had verteld. En hij knikte en veegde zijn bril af, en zette hem weer op en zei: "Ja, zo lang ik leef komt Holger zeker niet, maar die jongen daar in bed zal hem misschien te zien krijgen en erbij zijn wanneer het er werkelijk op aankomt!" En de oude grootvader knikte en hoe meer hij naar zijn Holger keek, des te duidelijker werd het hem dat het een mooi beeld was dat hij gemaakt had; hij vond dat er lijn en kleur in kwam, dat het harnas blonk als ijzer en staal; de harten in het Deense wapen werden roder en roder en de leeuwen maakten sprongen met hun gouden kroon op het hoofd.
"Dat is toch het mooiste wapen dat er op de wereld bestaat!" zei de oude. "De leeuwen beelden kracht uit en de harten zachtheid en liefde!" Hij keek naar de bo-venste leeuw en dacht aan koning Knud, die het machtige Engeland aan de Deense koningskroon had verbonden, en hij keek naar de andere leeuw en dacht aan Wal-demar, die Denemarken tot een eenheid had gemaakt en de Wendische landen had onderworpen; hij keek naar de derde leeuw, en dacht aan Margaretha die Denemarken, Zweden en Noorwegen had verenigd; maar toen hij naar de rode harten keek glansden die nog sterker dan tevoren, ze werden vlammen die zich bewogen, en zijn gedachten volgden iedere vlam.
De eerste vlam leidde hem binnen in een nauwe, donkere gevangenis; daar zat een gevangene, een schone vrouw, de dochter van Christiaan de Vierde, Eleonora Ulfeld, en de vlam hechtte zich als een roos op haar borst, bloeiend werd ze één met haar hart, zij, die de beste en edelste van alle Deense vrouwen is geweest.
"Ja, dat is een van de harten van het Deense wapen!" zei de oude grootvader.
En zijn gedachten volgden de tweede vlam, die hem leidde naar buiten op zee, waar de kanonnen bulderden, waar de schepen in rook lagen gehuld; en de vlam hechtte zich als een ordeteken op Hvitfeldts borst, op het ogenblik dat hij, om de vloot te bevrijden, met schip en al in de lucht vloog.
En de derde vlam leidde hem naar Groenlands schamele hutten, waar de predikant Hans Egede met liefde werkte in woord en daad; de vlam was een ster op zijn borst, een hart voor het Deense wapen.
En de gedachten van de oude grootvader vlogen vóór de flikkerende vlam uit, want zij wisten waar de vlam heen wilde. In een armoedige boerenkamer stond Frederik de Zesde en schreef zijn naam met krijt op de balk; de vlam beefde op zijn borst, beefde in zijn hart: in het boerenvertrek werd zijn hart een hart in het Deense wapen. En de oude grootvader droogde zijn ogen, want hij had koning Frederik met zijn zilverwit haar en zijn eerlijke, blauwe ogen gekend en hem zijn leven gewijd, en hij vouwde zijn handen en keek stil voor zich uit. Toen kwam de schoondochter van de oude groot-vader en zei dat het laat was, nu moest hij gaan rusten, en dat het avondmaal op tafel stond.
"Wat is dat prachtig, wat je daar gemaakt hebt, grootvader!" zei ze. "Holger en ons oude wapen! Het is net alsof ik dat gezicht eerder gezien heb!"
"Nee, dat heb je niet!" zei de oude grootvader, "maar ik heb 't gezien en ik heb geprobeerd 't in hout te snijden, zó als ik 't nu in mijn herinnering vóór me zie. Dat was toen de Engelsen op de rede lagen, de tweede april, toen wij toonden dat we echte, ouwe Denen waren! Op de "Denemarken" waar ik diende, bij 't eskader van Steen Bille, had ik een man aan mijn zij; 't was of de kogels bang voor hem waren! Vrolijk zong hij allerlei oude versjes en hij schoot en vocht alsof hij meer was dan een mens. Ik herinner me nu zijn gezicht, maar waar hij vandaan kwam, waar hij heen ging, dat weet ik niet, en dat weet niemand. Ik heb dikwijls gedacht dat 't de oude Holger zelf was, die van Kronborg was komen aanzwemmen om ons in 't gevaar te helpen. Daaraan dacht ik en daar staat hij nu!"
En het beeld wierp zijn grote schaduw helemaal tot boven aan de muur, zelfs nog iets op de zoldering. Het leek alsof het werkelijk Holger zelf was die daarachter stond, want de schaduw bewoog, maar dat kon ook wel omdat de kaars niet rustig brandde. En de schoondochter kuste de oude grootvader en leidde hem naar de grote leunstoel voor de tafel. En zij en haar man, die de zoon van van de oude grootvader was en de vader van de kleine jongen in bed, zaten aan hun avondmaal en de oude grootvader vertelde van Deense leeuwen en Deense harten, van kracht en zachtheid, en heel duidelijk verklaarde hij dat er nog een kracht was, behalve de kracht van het zwaard. Hij wees naar het rekje waar de oude boeken lagen, waar de verzamelde blijspelen van Holberg lagen, die zo dikwijls waren gelezen omdat ze zo vermakelijk waren; zijn figuren leken wel o_ude bekenden.
"Kijk, hij heeft óók de kunst van beeldhouwen verstaan!" zei de oude grootvader, "hij heeft van zijn medemensen 't dwaze en hoekige afgehouwen, zoveel hij kon!" En de oude grootvader knikte naar de spiegel waar de almanak stond met de "Ronde Toren" en toen zei hij: "Tyge Brahe, dat was ook iemand die 't zwaard gebruikte; niet om op vlees en been te hakken maar om een betere weg te banen tussen alle sterren van de hemel! En dan die man wiens vader mijn beroep uitoefende, de zoon van de oude beeldsnijder die wij zelf in ons midden gezien hebben, de man met 't witte haar en de sterke schouders, hij wiens naam over de hele wereld genoemd wordt! Hij kon beeldhouwen, ik kan alleen maar snijwerk maken. Maar toch, Holger kan 't nog best zover brengen dat men overal in de wereld hoort van Deense kracht. Willen we op Bertels heil drinken?"
Maar het jongetje in bed zag duidelijk het oude Kronborg met de Sont en de echte Holger, die daar in de diepte zat met zijn baard vastgegroeid aan de marmeren tafel en droomde van alles wat daarboven geschiedde. Holger droomde ook van het kleine, armoedige kamertje waar de beeldsnijder zat, hij hoorde alles wat er werd verteld en knikte in zijn droom, en zei: "Ja, denk maar aan mij, Denen! Vergeefome niet! Ik kom in tijd van nood!"
En buiten het slot was het heldere dag en de wind droeg de klank van hoornmuziek van de overzijde van het water. De schepen voeren voorbij en groetten: "Boem, boem!" en van het slot klonk het antwoord: "Boem, boem!" Maar Holger werd niet wakker, hoe hard ze ook schoten, want het was alleen maar: "Goedendag!" - "Dank je wel!" Er moet anders geschoten worden wil hij wakker worden; maar ééns zal hij wakker worden, want er zit pit in Holger de Deen!